15 Mayıs 1954 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 16

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA Fethi Çelikbaş Rey verdiği kanun: — Yabancı — Sermaye kabul veya reddedilecek müracaatlar- dar hükümetimize yapılan yük küsur dan başka bir şey değildir müracaatın 72 tanesi komisyonda tet- anunun 9 ncu maddesine göre, kik edilmiş, bunların 30 tanesi kabul teklifler İktisat ve Ticaret Vekâ- — olunmuştur. Bu 30 teşebbüs memlek letine yapılır, ve ya 1 sermayeyi timize cem'an 26.958.480 Jliralık ser- teşvik komitesinin umumi kâtibi olan — Maye getirmektedir. 12 müracaat ise, İktisat ve Ticaret Vekâleti iç Ticaret — halen Bakanlar Kurulundadır. Umum Müdürü, teklifi, komiteye Ta- Buna mukabil, 30 müracaat, mat- porte etmek — üzere, ihzari tetkiklere tâbi tutar. Türkiye Cumhuriyet Mer- kez Bankası Umum Müdürünün Baş- kanlığında, — Maliye Vekâleti Müdürü, iktisat ve Ticaret Ve- kâleti İç Ticaret Umum Müdürü ile Sanayi Işlerı Umum Muduru Kâtibinden teşekkül eden Yabancı Ser- mayeyi Teşvik Komitesi, lüzum gör- düğü tekdirde, diğer vekâlet ve mü- esseseler mümessillerinin de mütalea- taleplerı tetkik eder ve Komitenin kararı müsbet ise, keyfiyet, İktisat ve Ticaret Vekâletince, kararnamesi alınmak ü- zere Başvekâlete yazılır ve böylece ya- bancı sermaye — yatırımı teklifi ancak İcra Vekilleri Heyetinin karariyle tas- vip olunur ve tekemmül eder. Komitenin kararı menfi ise, yani talep reddedilmişse, ilgililer, Maliye ve İktisat ve Ticaret ve İşletmele killerinden mürekkep üç kişilik yet nezdinde itirazda — bulunabilirler. Bu üç Vekilden mürekkep heyetin kararına göre, karan alınmak üzere, Başvekâlete bil- dirilir. Nitekim nisan ayının sonuna ka- 16 lüba muvafık gölürlmiyerek reddedil- miştir. Bunlardan 15 i itiraz etmiş, iti- raz edenlerden 13 ü yeniden reddedil- miştir. Diğer ikisi ise üç Vekilden müteşekkil Komitede tetkik edilmek- tedir. Görülüyor ki, her müracaatın kabulü bahis mevzuu değildir. eşhur sözdür, ötü bir kanun M iyi tatbik edilmek suretiyle ga- yet güzel, buna mukabil, iyi bir kanun da kötü tatbik edilmek suretiyle çok fena neticeler verebilir. Yabancı ser. mayeyi teşvik kanunu da, mücerred bir kanun olmayıp, hakiki mâna ve değerini ancak tatbikatta bulabilecek- tir. Ancak şurası kati olarak söylene- bilir ki, kanun, memleketimiz için fevkalâde — müsbet ve feyizli neticeler verecek bir tatbik tarzı için musaıt hükümleri ihtiva etmektedir. ki, hükümetler, bunu iyi tatbik ede- bilsinler; çünkü kanun, geniş imkân- lara sahip ve fakat çok geri kalmış o- lan memleketimizin bugünkü süratli kalkınma davasında şiddetle muhtaç olduğumuz sermaye ihtiyacını karşı- lamağa imkân vermektedir. Petrol İlk İmtiyazların Mâhiyeti S eçımlerın ilk neticeleriyle — be- er, yabancı firmalara Türki- yede petrol arama müsaadeleri de ve- rilmeye başlanılmıştır. İlk müsaadeyi Soconi almış, onu Shell'in bir organı olan N. de Batafsche Maatschappij şirketi takıp etmiştir. Şirketler, Tür- kiyenin dokuz petrol bölgesinden ken- dilerine açık bulundurulan yedi ta- nesinde arama yapabileceklerdir. Ka- palı iki bölge, hudutlarımıza yakın o- n “"Erzurumun şarkı" ve "Sivasın şimali" dir. Petrol kanununun seçim kampan- ü .D yasında taraflarca pek sık ele, daha doğrusu dile alındığı — hatırlardadır. Muhalefet "yabancılara petrol imtiya- zı" vermenin memleketi satmak mâ- nasına geldiğini iddia edecek kadar sert ittihamlarda bulunmuş, — iktidar ise bunun yarınki müreffeh. Türkiye nin kurulması yolunda bir adım oldu- ğunu bildirmiştir. Normal bir seçim- den ziyade bir plebisit mahiyeti taşı- ameliyesinden sonra katıyetle anlaşılmıştır ki millet, - De- mokrat Partinin görüşünü tasvip et- mektedir. Zaten unutulmamalıdır ki muhale- fet sözcülerinin seçim kampanyası bo- söyledikleri ile kanunun Mec- müzakereleri esnasında — söyle- dikleri sözler arasında büyük mübaye- net vardır. diğini ifade etmiş, iktidara takdirde kanunu değiştireceklerini bil- Halbukı Meclıstekı müzake- İsmet İnö- nü tarafından tavsif edilmiş sözcüleri Halk Partisinin Devletçilik umdesi yü- zükiden kanun aleyhinde rey kullana- cağını, yoksa böyle bir kanunun Zzaru- retine inandıklarını ifade etmişlerdi. Görülüyor ki petrol aleyhindeki vazi- yet Halk Partisi ileri — gelenlerinden bazıları tarafından iktisadi bir mese- le olmaktan ziyade siyasi tema olarak ele alınmış, seçim kampanyasının bel- li başlı unsuru haline getirilmiş, hattâ bu uğurda hakikaten — inanıldığından daha ilerlere kadar gidilmekte mah- zur görülmemiştir. B ugün verilen imtiyazların hakiki mahiyeti nedir? Kanun iyi tetkik edıldıgı takdirde görülür ki, Türkiye Hükümeti müna- sip göreceği ve lüzumlu vasıfları haiz yabancı şirketlere dört nevi müsaade verebilir: 1 . Jeolojik ve jeofizik araştırma müsaadesi, 2 . Petrol istikşafı müsaadesi, ğ « Petrol işletme müsaadesi, 4 - Rafineri ve Pipe-Line kurma müsaadesi. Bugün için verilen ve verilebilecek olan müsaadeler 1 ve 4 üncü madde- lerde gösterilen müsaadelerdir. Soconi ve Shell bunlardan birincisini almış- lardır. İkinci ve üçüncü müsaadele- rin verilebilmesi için hususi bir ni- zamname İlâzımdır ve bu, halen Ame- rikada bizim mütehassıslarımız tara- fından hazırlanmaktadır. Temmuzdan evvel de bitmesi bahis mevzuu değil- dir AKİS, 15 MAYIS 1954