October 1, 1965 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 22
33 DIŞ GEZİLER limeler Batıdaki manalarıyla alınma- malıdır. Bunların rus ölçüleriyle oldu- gu hep hatırda tutulmalıdır. Sovyetler Birliğinde bir “refah” Ve “bolluk” dev- muştur, . vatandaşlar daha fazla satın alma sahip olmuşlardır. Bu de- gişiklik, şimdi yenen tecrübenin te- melindeki' sebeptir. Önce bir sbilaen, sonra inanılmaz dereceda korkunç bir harpten çıkan Sovyetler Birliğinde devlet, 1920'lerde Ve 194Wlerde her sahada muazzam ih- tiyaçlarla karşılaşmıştır. O zaman gö- revinin. mı ihtiyaçların en kabalarını kumaş berbatmış. “Herkese bir elbise” parolasının hüküm sürdüğü Sovyetler Birliğinde bunun önemi yoktur, Herkesin bir elbiseye muhtaç oldu- ğu Sovyetler Birliğinde bu kumaşların, bu kumaşlardan yapılan elbiselerin kapışılmamasına imkân yoktur. An- cak, herkes üstüne geçirecek bir şey buldu mu ve satın alma gücüde bir ikinci elbiseye yetecek hale geldi mi el- bette ki sovyet vatandaşı da daha titiz olmakta, bir seçim yapmaya çalışmak- tadır, O zaman, hatil harıl imal edilen kumaşlardan iy! kaliteliler müşteri bul- mâkta, diğerleri depolarda birikmeye başlamaktadır. Fakat plân, tepede, müş Moskovanın yeni ve büyük caddelerinden biri Zengin sosyalizminin eserleri ven süratli şekilde karşılamak olduğuna “inanarak plânını ona göre yapmıştır. Şimdi, diyelim ki, bu ihtiyaç elbiseye- dir, Sovyet vatandaşına evvelâ bir el- bisş vermek lâzımdır Elbise, kumaş demektir. Plânı tepede hazırlayanlar ihtiyacın yılda 20 milyar metrs olduğu- nu hesapladılar mı artık bütün fabri- kalar sağ elleriyle ve sol elleriyle, bu 20 milyar metre kumaşı hazırlamak İ- çin seferber haldedirler Kumaşın kâa- “litesi, ikinci derecede bir unsurdur, Fab- rikalar hedef diye, kendilerine tepeden Verilen normları bilmektedirler (Bu normlar gerçekleştir!lmedi mi, idaeciler © zaman hesap verme durumuna düş- mektedirler. Ama norm tutulmuş ta, terinin talebine göre hazırlanmamak- tadır ki.. Tepedekiler hem müşterinin arzularını yakından takip edememekte- dirler, hem de umumi ihtiyacı kâğıt ü- zörinde bilmektedirler. Bu yüzden, piya- sada bambaşka bir hava eserken, plânın tabiatı icabı fabrikalar hâlâ, sağ elleriy le Ve $0l elletiyle her yıl 20 milyar met- Te kumaş yapinaya devam etmektedir- ler. Aşağıdaki hava vukarıya gidecek, bu havanın ihtiyaçlar Üzerindeki tesiri orada hesaplanacak, plân ona göle de- ğiştirilecek, yeni normlar aşağıya gele- cek., Bu arada, hiç biz satış imkânı bu- lunmayan ve stok halde kalmaya mah- küm bir 20 milyar metrelik kumaş dahs yapılmış olmaktadir. Sövyet ekonomisi AKİS istismasız her sahada böyle bir israfın, hesapsızlığın, ticari zihniyet yokluğu- nun zararlarını çekmiştir. Sovyet va- tandaşının tercih imkânı arttıkça di stokların hacmi korkunç ölçüde büyü: müştür, Bunun dayanılamayacak ha aldığının görüldüğü gün, yeni tec- rübeye sovyet iktisadının kapıları açıl miştır Denemenin felsefesi budur. Biz sabahleyin, Gromikonun yanın- dan ayrılıp Bölşeviçka fabrikasına git- tiğimizde bizi 35 yaşında, çok rus kâa- dını gibi hafiften tombalak, güzel yüz- lü Gospodina Kuzmletsova karşıladı Gromikoyla konuşmamda da tercü manlık yapmış bulunan Leonid, Gos- podina Kuzmietsovayı o#müessesenin müdür yardımcılarından biri olarak tanıştırdı Bölşeviçka fabrikası, hazır erkek elbisesi yapıyor. Moskovanın he- men içinde, Büyük bir bina. Altında dükkânı var, Bolşeviçka daha ziyade bir müessese, Üç fabrika. 1962 sonun- da kurulmuş, İmalâtı, günde 2500 erkek elbisesi, Yani, muazzam bir iş Bun- lar 19 mağazada satılıyor o Mağazala- rın ikisi kendilerinin. Tabii, ötekiler de devletin. Ama, başka bir Zincir: mensup, Bolşeviçka 1 Temmuz 1964 ten itibaren yeni (sistemle çalışıyor Gospodina (Kuzmietsova 1969'in | Temmuzundan itibaren 400 fabrika- rın böyle çalışacağını söyledi, Ru- mientçefe göre, sayı daha da yüksek olacak, Zira alınan ilk neticeler ümit verici bulunmuştur. Güzel yüzlü müdür yardımcısı â- kıllı bir kadın. Yeni sistemin özellik- lerini iyi belirtmeyi biliyor. Yeni sis- tem, piyasaya göre imalât yapmak e- sasına dayanıyor ya., Bolşeviçkada, ye- ni bir şube kurulmuş ve yetkiyle faa- liyete geçmiş: Ticaret şubesi Esk! sis- temde bir rus fabrikası için ticaret şu- besi, iktisadi etüdler dairesi, ticaret ve iktisat uzmanları lüzumsuz mef- humlardır. Zaten bunlar o sistemde ir rus fabrikasının bünyesine girme- mişlerdir. Ticaret uzmanı, iktisat uz manı neyi inceleyecek? Tepeden fab- rikaya deniliyor ki: Sen bu kadar mik tar şu malı yapacaksın! Bunun satı- şıyla, sürülmesiyle fabrikanın bir ilgi- si yok, Siparişi veren devlet onu ora- dan aliyor, salacak olan Mağazaya veya, yapılan bir âletse, onu kullana- cak olan öteki fabrikaya gönderiyor. Bölşeviçkâayı gezdiğime göre mi- sali kumüş v, elbise Üzerine vermekte devam edeyim, Yeni sistemden önce A 2 Ekim 1965.
