4 Aralık 1967 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 34

TÜLİN ORAL, FÜSUN VE ALTAN ERBULAK'LA SAHNEDE Hem düşündürüyor, hem güldürüyorlar. BİR GÜLDÜRÜ: "BiTYENİĞİ" "Bityenİği". Yazan: Georges Feydeau. Çevi- ren: Nisa Serezli Yöneten: Metin Serezli. Tiyatro: Dormen Tiyatrosu. eydeau, fars türünün önde gelen yazarlarındandır. p Geçen yüzyılın Fransız Seyircisinin beğenisinden yola çıkarak yazarlığa başlamış, ustalığını bütün dünyaya kabul ettirmiştir. Ne yar ki bu, biçimde ka- lan ve en önemlisi, yalnız o çağın değer ölçüleriyle belirlenen bir ustalıktır. o Moliere'in taşlama, yerme yoğunluğundan uzak, düşünme ve yargılamadan yok sun bir ustalık... Feydeau, kurduğu komik durumlarla seyircisini güldürüp avutmayı amaç edinmiştir. Oyunları Fran- sa'nın, hattâ yalnız Paris'in küçük bir kesimindeki insanların cinsiyet ilişkileri çevresinde gelişir. Cinsiyet ve cinsel isteklerden doğan kıskançlıkların dışında, bütün duygu ve düşünceleri gereksiz sayar. Bu dar aralığa kıstırılmış insanları tek yanlı, ruhsuz ve kup- urudur. Zaten Feydeau için önemli olan, insan de- ğildir. Bu yalınkatlığından dolayı da çoktan eskimiş- tir. Çağımızın, insanı öne alan ve insanın daha mut- lu yaşaması için çaba gösterilmesini zorunlu sayan anlayışı içinde onun güldürüleri hiç bir değer taşı- maz; tersine, olumsuz bir niteliğe bürünür. Ama Feydeau'nun teknik ustalığı yadsınamaz. O- yunlarını, biç takılmadan işleyen bir düzen içinde ge- liştirir. En umulmadık rastlaşmalar ve en akla gel- mez çaprazlaşmalarla seyirciyi şaşırtır, soluksuz bı- rakır. "Bityeniği" de bu genel tanımlamanın dışına çık- 34 mıyor. Olaylar, gitgide içinden çıkılmayacak gibi ka- rıştıktan sonra birdenbire çözülüveriyor. Öldürmek için birbirlerini (kovalayan karı - kocalar, sarmaş - dolaş oluyorlar. Oyun da, seyircinin kahkahaları ara- sında, bu "mutlu son"la bitiyor. Kolay başarı kör bir oyunun tek amacı seyirciyi güldürmekse, gerek yazar, gerekse Dormen. oyuncuları için, "ba- şarıya ulaşıyorlar" denilebilir. Ama bir de tiyatrocu ile seyirci ke gerçekleşen karşılıklı alış-verişi düşünmek gere Çevre ve kişileri bakımından, Beyoğlu seyircisine bile yabancı olan oyunun tek bir çekici yanı var: Seyirci, Feydeau'nun kişilerinde- ki genellemeye bağlanıyor. Onlarda aldatılan, aldatan insanların değişmez dramını seziyor. Bir yandan da, oyundaki çıkmazlardan uzak kaldığı için rahatlıyor. Dormen Tiyatrosu, kurulduğu gündenberi güldü- rülere daha çok yer vermiştir. Dormen oyuncuları- nın çoğu, bu tür oyunlara alışmış, hattâ bu tür oyun- ların içinde yetişmiştir. Onun için, şimdi de, alışkın oldukları bir türde kolayca başarıya ulaşıyorlar. Top- luluğa yeni girmiş olan oyuncular da sahnede kuru- lan genel akış içinde yerlerini alıyorlar. Metin Serez- li, canlı, hareketli mizanseni yanında, oyunun inanıl- maz olmaktan kurtulmasını, sürpriz etkisinin artırıl- masını sağlayacak olan hm gerçekleştirmiş. Böylece, Dormen Tiyatrosu, eskimiş ve değerini yitirmiş bir farsın başarılı bir gösterisini sunmuş oluyor. S. GÜNAY AKARSU AKİS