February 27, 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2

Yazan: Ali Haydar Mithat Sahte vesika ile getiri- len şekerlere ait ki No. 84 sıralarda harp ticareti al mış yürümüştü. Memleket- teki tabii mahrumiyetlere çare bul mak lâzim gelirken, bu mahrumi- yetlerin şunun, bunun tarafından ticaret meta haline getirilmesine göz yumuluyordu. İttihat ve Terak- kinin harbe âit en büyük suçu, bu müsamahadır, Şeker, gaz, kahve, Yağ, buğday gibi ihtiyaç eşyası, ih- tikâr yüzünden görülmemiş fiyat- Jara çıkmıştı. Mahdut nakliye im- kânları, halkın lehine kullanıla - cak iken, şunun, bunun zengin €- dilmesine bir vamta haline indiril- mişti. Birçokları büyük bir hırsla Vagon ve koli ticaretine ve ihtiyaç eşyasına ait ihtikârlara Halkın açlığı ve sağlığı pahasına kazanılan paralardan bfyük kısmı rezalet şeklinde yeniyor, israf edi iy ir gün Sipahi ocağında En- ver Paşaya rastgeldim. Ken disine dedim ki: — Bu memleket, varlık veya ö- lüm şeklinde bir sücadeleye atıl- mış bulunuyor. Halkın zararına, şunun, bunun vagon ticareti etme- sine nasıl müsamaha gösteriyorsu- nuz? Bana âçık ve samimi bir ifade i- le şu cevabı verdi: — Ben istisna şeklinde bir tek adam hakkında böyle bir müsaa- de verdim. İşin bu şekli alacağını o zaman kestiremedim. (..) valisi ahbabımdır. Çok borçlü olduğunu ileri sürerek bin lira kadar bir pa- Ya kazanmak üzere, benden bir va- gön istedi. Ben de İsmail Hakkı Pa saya, bu zata bir vagon vermesini söyledim. Ne bilirdim ki, vagonu başka birine satıp açıktan dokuz bin lira alacak ve bu istisnai mü- saade birçok kirli sulistimallere ka pı açacak... Fakat şimdi kati Karar. lar aldım: Bundan sotıra kimseye Yazon verilmiyecektir. Ne çare ki, iş işten geçmişti. En- ver Paşanın aldığı “kati kararları,, dinliyen olmadı. Her gücü yeten vagon alarak harp ticaretine atıldı. Halkın sağlığı ve memleketin se- İâmeti hesabına zengin olmak sev- dasına düştü. B* gün Avusturya ticaret a- taşesi beni klüpte gördü. Vogon ticareti hakkında güya ilân edilen memnuiyete rağmen Sirke- ci garında on dört vagon şeker bek lediğini söyledi. Tasviri Efkâr ga- zetesinde 25 temmuz 1918 tarihile açık bir mektup yazdım ve şekerin sahiplerini meydana çıkarmasını hükümetten diledim. Mektubum - da şu sözler vardı: “Şeker meselesi hakkında bir mebus aleyhine kanun! takibat baş ladığını dünkü gazetenizde mem- nuniyetle okudum. Şimdiye kadar bu gibi hallere karşı müsamaha gösteriliyordu, bu müsamaha da türlü türlü tefsirlere yol açıyor- du. Bahsettiğiniz hâdise, müsama- ba devresinin sonuna geldiğine bir alâmettir. Memleketim için fay- dalı saydığım bir hakikati, işte bu- na dayanarak, söylemiye cesaret €- diyorum. çine daldığımız harbin in « sanlık üzerine olan korkunç tahripleri her türlü tarif ve tasvir- den üstündür. Bu harp bizim istik- limizi tayin edecektir. Böyle bir (Tercüme ve iktibas hakka mahluzdur,) fedakârlk namına ne yaptılar? Birtakımları fedakârlığı benzer bir şey yapmak şöyle dursun, ne- zaket diye ihtikâr dediğimiz öyle şakavetlere saptılar ki, bu yüz - den kadınlar ve çocuklar sokaklar» da aç, çıplak bir halde sürünüyer- lar. Memurlar, malşetlerini & edemiyorlar. Memlekette bir hk olan bu ibtikârcıların kaçanç hırsından başka bir şey yok tur. Ahali açlıktan ölmüş, vatan mahvolmuş, milli istiklâl çiğnen - miş... Bunlara hiç aldırmazlar. E- melleri, para toplamaktır, sefahat sürmektir, ömrümün darlığından ve zaruretinden istifade etmek, mil letin boğazından, kanından, etin- den zengin olmaktır. Bunların gözünde istikbal karan- lıktır. Memleket için yarın ümidi yoktur. Mühim olan şey, kendi ge- milerini yürütmekten ibaretdr. Bir bu hilkatteki insan - lar, yarın dünyanın hangi noktasına sığınacaklardır? Fakat ben hesap ve mesuliyet gününün geri bırakılmasına razı değilim. Hükümetten dileğim şudur ki, ka- nunca cezaya lüzum gösteren ha- rekette bulunan mühtekilre'r, harp zenginleri, vazifelerini çiğniyen me murlar derhal ortaya çıkarıIsınlar. İster mebus, ister vali olsunlar, hepsinin isimleri ilân edilsin. Eğer mobussalar, Macaristanda yapıldı- & gibi, millet vekilliğini hususi menfaate âlet etmek suçumdan do- layı istifaya davet edilsinler. Mint meclisin itibar ve haysiyeti korun- sun, Vali iseler lâyık oldukları ce- zaya çarpılsınlar, Mülette unenk bu suretle emniyet ve itimat uya- nabilir, in eclisin son içtimalarında a- lınan kararlar mueibince mebuslarla âyandân bir iaşe ko - misyonu kurulmuştur. Bu kömis- yona tetkikler yapmuya, tavsiye - lerde bulunmıya salâhiyet veril miştir. Fakat icraat salâhiyeti ve- rilmemişti. Öğrendiğime göre, bu komisyo- na İsmall Hakkı Paşa bir defter göstermiştir. Defterde vagon alan- ların İsimleri vardır. Bütün gaze- telerde bahsedilen mebusun ismi de o zaman duyulmuştu. Şimdi, iaşe komisyonundan 80- ruyorum: Cezaya lâyik hareketler de bulunan başka mebus var mı- dir? Varsa kimlerdir? Daha bir hafta evvel, İzmire gönderilmek üzere, buraya on beş vagon şeker getirtildi. Bunlardan on dört vagon Alman askeri heye- tine ait bir vesika ile miştir, Gümrük şüphelendi. Alman heye- tinden telefonla sordu. Heyet böy- le bir siparişte bulunmadığını bil. dirdi. Şeker, gümrükte kaldı. Er- tesi gün nüfuzlu bir zatın müda- halesile (Uygur) veya (Üydur) a- dında biri bu vagonlara sahip çık- tı. Tabiidir ki, bu şeker de fakir halka 300 kuruşa yedirilerek ve muhtekirlerin cebine bu sayede 280 bin lira gibi bir para inecektir. İşte burada hükümetin vazifesi, bu nüfuzlu sahtekârı ele geçirmek ve muhtekiri cezaya çarpmaktır.., (Arkası var) Ali Haydar Mithat e İspirto Fiyatları Ekalliyet Mekteplerinde Yeni Bütçe Azlık ve yabancı okulları bundan sonra iki bütçe yapacaklardır. Bu bütçelerden birisi yalnız mektep i- çinde ve mektebe ait işlerden dola- yı elde edilen varidatlar, yine mek- tebe mahsus masrafları gösterecek- tir. Diğeri bu gibi okulların alâka- dar oldukları kiliselerin mektep için elde ettikleri gelir ve yaptıkları masraflara ait olacaktır. Bütçeler - den birincisi maarif, ikincisi vakıf- Jar müdürlüklerine ve her ikisi de behemehal mart ayı içinde verilecek tir, Birikmiş Kıdem Zâmları 936 yılında, terfi eden, fakat bir türlü zamlarını slamıyan 371 iik5- POLİSTE: kul mualliminin önümüzdeki ha- ziran başından itibaren maaşlarını yeni zamla almaları kararlaştırılmış tır. * Köy okullarına muallim yetiş - tiren çavuş kurslarının ayni usul ve tedrislere tâbi olmak üzere, ilk okul mezunu köy kızlarına da teşmil e dilmesi kararlaştırılmıştır. X Ekalliyet ve ecnebi mektepleri. le hususi Türk mekteplerinde tedris ücretinden gayri talebeden her ne nam ile ve her ne miktar olursa ol- sun para toplanması yasak edilmiş- CEMİYETLERDE: Verem Mücadele Cemiyeti Kongresi Istanbul verem mücadele cemiye- ti yıllık toplantısını dün, cemiyet re- isi doktor general Tevfik Sağlamın | başkanlı, he nda ap yapmıştır. Yallık e bazı azalar, söz almışlardır. Raporda, Erenköy sanatoryomu - nun genişletilmesi için 36 yataklı ye ni pavyon ilâvesi işinin mali zorluk yüzünden hâlâ bitirilemediği tasrih edilmişti. Bühun üzerine Kızılay cemiyeti umumi merkezi 17500 lira- | lik bir yardım yapmış, inşaata tek- rar başlanmıştır. Mayıs sonunda ta- mamlanacağı ümit edilmektedir. Eyüp dispanserinde de, yine meli müşkülât yüzünden, İstenildiği de- recede faaliyet gösterilemediği ra- porda kaydedilmiştir. Dispanserdeki metrük rünigen makinesinden istifa de edilememekte, yenisi de alınma maktadır. Geçen bir yılda Eyüp dis- panserinde 794 hastaya bakılmıştır. Erenköy sanatoryomuna da'son bir sene içinde 238 hasta girmiştir. Ve- remle mücadele işi için halk arasın- da lâzım gelen propağandanın ya » pılması için bütçeye bu yıl daha faz la tahsisat konulmuştur. Raporda, cemiyetin gelir kaynak- larının çok mahdut olduğundan, icap eden geniş alâkanın uyanmadığın - dan, bütün hayır müesseseleri gibi. &za miktarının az oluşundan da şi - kâyet edilmektedir. Yeni yıl çalışma programı da ka- sım, İlk istimlâk Bu krokide istimlâk sahasını görüyoruz. Kalın çizgilerle gösterilen kı- edilecek hinalardır, 'Maslakta Bir Otomobil Parçalandı Evvelki akşam Maslakta bir oto- mobil kazası olmuştur. Şoför ağır! yaralanmış, araba parçalanmıştır. Hâdisenin tafsilâtı şudur: Şoför Ibrahim, idaresindeki 2925 numaralı taksi otomobili ile Taksim den Büyükdereye müşteri götürmüş, kar fazlalaşmadan dönmek için der- hal Istanbula hareket etmiştir. Zin- cirlikuyudaki tuğla fırınları önün - den süratle geçerken otomobil pati- nsj yaparak yolun sağ tarafındaki bir ağaca çarpmış ve parçalanmış - ur. Göğsünden ağır surette yarala - nan şoför, Şişli Çocuk hastanesine kaldırılarak tedavi altına alınmıştır. bim ini ÜNİVERSİTEDE: Doktora İmtihanları Neticelendi Hukuk fakültesinde doktora imti- | hanları dün neticelenmiştir. Imtiha- na giren talebeler arasında yalnız medeni hukuk asistanı Ferit Hakkı Saymen muvaffak olmuş ve “dok- tor” unvanını almıştır, Aile Bütçeleri Anketi Aile bütçeleri anketine çarşamba günü başlanacaktır. Müşahedeleri yapacak talebeye defterleri dağıtıl - mıştır. Her talebe, iki ailenin bütçe- leri ile meşgul olacaktır. Anket üç sy sürecek ve neticeler Iktısat Ve- kâleti konjüktör servisine bildirile- cektir. DENİZ ve LİMAN : Liman İşletmesinin Yeni Su Gemileri Liman işletme İdaresinin Ham - burgdaki Alman tezg ladığı iki su gemisinin inşaatı bit - miş ve denize indirilmişlerdir#Ge - milerin her biri 300 zer tonluktur. Nisanda Istanbula getirileceklerdir. Limanımızda muntazam su duba- ları bulunmadığı için rıhtıma yanaş mıyan gemilere su verme işi halen, çok büyük güçlüklerle yapılıyor. Bu yüzden bir çok ecnebi gemileri sula- bul edildikten sonra, yeni merkez ee rını Pireden almağı iliyat edinmiş- lerdir. Bu gemiler geldikten sonra, İ güçlük ortadan kalkacaktır. VEREM MÜCADELE KONGRESİ : İMAR PLÂN IE Eminönünde Kira Bedeli Bir Misli Arttı Eminönü meydanının açılması için lâzim gelen İstimlâke martın sonuna doğru bilfiil başlanacağı anlaşılıyor. Müstakbel Eminönü (meydanının “A,, plânına dahil Valde hanı ada- sı üzerindeki kiracılara martın onun cu gününe kadar, işgal ettikleri yer- leri tahliye etmeleri için şubatın 22 sinde tebligat yapılmıştır. Bazı ki- racılar itiraz etmek istiyerek tebliğ kâğıdını imzalamamışlardır. Bunun üzerine bu gibi dükkânlarda zabıt tutulmuş, müessesenin göze görünür bir yerine asılmıştır. Tkönce yıkılmağa başlanacak Val- de hanı adasıdır. Meydandaki diğer adalar üzerindeki kiracılar da bir ni- sanda dükkân ve müesseselerini tah | liye etmiş olacaklardır. Fakat, he- büz bunlara'tebliğat yapılmamıştır. | Tai Teb ellalanıl? martta vanak masi Valide Hanı evvelce Pertevniyal vak- hındün İken, sonradan evkuf umum rü düriüğüne devredilmişlir. Bu hanın içinde 20 den farla dükkân Ve mücssese vardır. Binanın bugün yıllık gayrisafi geliri 48 ları çek yüksek- Buradaki mahallebiri ayda 280, Vali- de kırsattanesi 200, bakkal 190, şekerci 160 lira kira vermektedir. Handaki kira; cilarden bazıları evkafa müracant ederek İstanbul vakıflar müdürlüğü, henüz bü rinde bir tebliyat alınmadığını tir. Belediyenin bu hanı kaç lira- ye istimlâk edeceği makimı değildir. fstim- lâk kanununa göre, maliye şubeleri türa- fından tespit edilen gayrlesfi iradı se neliğinin on misli tutarı istimlâk bedeli- dir. Ancak son yapıla vergi tehririnde ye ni konulün kıymetler üzerinden yözde 25 tensilâi yapılır, Eminönü meydunının açılması ka rarı üzerine yıkılacak binalar içinde 574 kadar dükün, müessese, yazıha- ne vardir. Bu arada 8 ban da istim- lâk edilecektir. Şimdi, bütün dük - kân ve yazıhane sahipleri yine © ci- varda ve Karaköy mıntakasında yer aradıklarından, kira bedelelri birden konturatlarını feshetmek istemişler, fakat, | den) — Teşkilâtı Tamamlandı ,; Ankara, 26 (Tan muhabirinden)— Devlet ziraat işletmeleri kurumu, teşkilâtını tamamlamış ve faaliyete geçmiştir. Kurum İktisat ve Ziraat Vekâletlerinden aldığı iktdndi ve zi- rai direktifler dairesinde çalışmala- rna devam etmektedir. Atatürk tarafından hediye edilen müesseseler müdürlerinin Ankarada kurum merkezinde yaptıkları toplan tılarda bu müesseselerin vaziyetleri esaslı surette tetkik edilmiş ve idare ve işletmeleri hakkında yeni karar- lar verilmiştir. İhracat Fazlamız 4 Milyon Ankara, 29 (A.A) — İstatislik umum müdürlüğü 1938 İkincikimun harici Uca- ret istatistiklerini tamı miştir. Aksan Beticelere göre 1038 ilk ayındakdı ithalât kıymeti 9 ve ihracat keymei 13 lirayn baliğ olmuştur. Bu miktar. lar 1937 Hk ayına nazaran İtbmlât 45 mik yon, ihracat 2 milyon lira artış göstermek. tedir, İthnlâta mazaran ihracat fazlası $ milyon liradır. Bir Haftada Tutulan Kaçakçılar Ankara, 25 (A.A) — Verilen mass lümata nazaran geçen bir hafta için- de gümrük muhafaza teskilitı, 59 ka çakçı, 188 kilo gümrük kaçağı, 2 si- İlâh, 4 mermi, 27 altın lirs, 37 Türk Urası ile 16 kaçakçı hayvanı ele ge girmiştir. Millet Meclisi Toplantısı İçin Ankara, 26 (Tan Muhabirinden) Z Büyük Millet Meclisi 2 Martta açı- Iacaktır. İntihap dairelerinde bulu- nan mebüslar şimdiden gelmiye baş- lamışlardır. Meclis ruznamesinde ge çen devreden kalmış ve müzakeresi yapılamamış birkaç hesabı kati lâyi- hası ile zeytin ağaçlarının korunma 5 hakkındaki lâyiha vardır. Kadıköy Su Şirke udüukarı. 26.61an. Muht Tg Özne su şirketi imtiyazı ile teçimsgı “Tin sa tın alınmasına dair mukavelenini "58 diki hakkındaki kanun lâyiham Bü- yük Millet Meclisine verilmiştir. MEMLEKETTE: İ Tipi Çok Müthiş Trabzon, 26 (Tan Muhabirin Dört gündenberi fasılasız bl Surette kar yağıyor. Yerlerde 60 san tim kalınlığında kar toplanmıştır. Fırtına ve tipi çok şiddetlidir. Va- Purlar yola çıkamadılar. İyi hava bekliyorlar. Bir ihtiyarı Vurdular Balıkesir, (TAN) — Şamlıya bağlı Toybelen köyünde Bekir oğlu 60 ya- şında Mehmet, bir su almak mesele- sinden, Hasan oğlu Salih tarafından başından balta ile tehlikeli surette yaralanmıştır. Erzurum, 26 (A.A) — Dün akşam- danberi buraya kar düşmiye başla- miştir: Transit yolunun kapanmama ! bire yükselmiş, hattâ bazı semtlerde bir misline çıkmıştır. Eminönü meydanındaki yıkılacak dükkânlarda oturan kiracılar bazi dileklerde bulunarak diyorlar ki: 1 — Dükkân bulmak zorlaştı. Hava parası modası da tekrar çıktı, Hemi kiralar arttı, hem de boş yer bulun” muyor. 2 — Bina sahipleri bu işte Z8r*” İetmiyorlar, Biz zarar ediyoruz. kü, dükkânlera bir çok ransrnf ettik 3 — İstimlâk bedeli, nasıl, &9YTİ safi varidatın on misli hesap edile rek mal sahibine veriliyor! DİZ kiracılara da bu bedelin onda biri zarar karşılığı olarak verilmelidir. şi İÇİn bu yol üzerinde devamlı suret te çalışılmaktadır. Giresun, 26 (A.A.) — Karadenizde kar fırtınası şiddetli tipi halinde de vam etmektedir. TAKVİM ve HAVA PAZAR 27 Şubat 1938 #inday © Gün:28 O Kesm:liz Arabi: 1386 Rumi 13 Zilhicce: 28 Şubat 4 Güneş: 639 — Öğle İkindi: 15,32 — Akşam: 1227 1156 4 — Bu binaların varidat Bâyri- | | satiyelerinin yükselişine biZ e ol-1j Kremi me la bir Sk İ YURTTA HAVA VAZİYETİ ek NİŞ pe Yurdun doğu, cenup doğusu ve Karede” MÜTEFERRİK : niz kıyıları mintakalarmda hava kapali ve yağışlı, Trakya, Kocnelide mevzii ye” Ankara Mebusu | öü, ciğer yerlerde kime bulutu. eye B. Rasim Düri Öldü miş, rüzgârlar doğuda cenubi, di yar lerde umumiyetle şimal iştikamoiter.. o ia kuvvette esmiştir. Dü bulda ha kupalı Ankara saylavı B. Rasim dün, Ka | , Dün istanbulda hava kap dıköyde Müh evinde sansı zm velat etmiştir. bugün, ikindi namazından < İspirto fiyatlarının ucuzlatılması az — için verilen karar kolonya ve losyon ların da ucuzlamasını temin edecek. tir. Ancak bu gibi tuvalet sularının içinde esans ta bulunduğu için ucuz- luk nisbeti ancak ucuzlıyan #spirto fiyatma nisbetle olabilecektir. Kömür Fiyatları Fırladı Havaların soğuması üzerine kö- mürcüler fiyatları yükseltmişlerdir. Evvelce muhtelif semtlerde 5,50 ku- ruşa Satılan: kömürler kar yağınca pahallanmış 6,5 — 7 kuruşa fırlamış vaziyet karşısında her birimiz fe- dakârlığın son derecesini göstermi- ye mecburuz. Fedakirlıklarımızın en büyüğü- nü, topraklarımızı düşmana karşı kanlarile, canlarile koruyan va - tandaşlar göstermektedirler. Bun- Jar hayatlarını, memleketin saadet ve selâmeti uğrunda bu dakikada cephelerde feda etmekle meşgul - dürler. Fakat vatanı koruma vazilesi, yalnız cephede çarpışmıyanlara mi aman | zaman karlı geçmiştir. 24 ssst sarf. da ye ğen karın metre murabbaima bıraktığı sö miktarı #3 kilozramdır. Rüzeür “mali gaf vadi söniyede 2 — 3 metre hızla osmiğ” tir. Saat 17 de barometre 772,4 milimetr aittir? Cephelere gitmekten kurtu. | tır. Elleme kömürler ise 7,5 — & kur rak Sahrayiceğitiei liğe gö et en çok 3 ve öz LE sart lanlar, acaba harbin başındanberi e ime mülecektir. # la N ime men a ii dilime dil