3 Eylül 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 33

Türkiye Çıkar yol İster az gelişmiş, ister gelişmiş ül ke olsun, sinemanın varlığı, ye- tişmiş sinema seyircisinin varlığına bağlıdır. Yalnız gelişmiş bir ülke olmak bile, yetişmiş sinema seyir- cisinin mutlaka hazır olduğu anla- mına gelmez. Kaldı ki, böyle bir virci topluluğu olduğu vakit, bu topluluğa lâyık bir sinemanın Var lığı için daha başka şartlar da ge- rekir, Bu iki duruma en iyi örnek, Birleşik Amerika ile İngilteredir. ür bir ülke olduğu, yetişkin bir sinema seyirci topluluğuna sahip bulunduğu söz götürmez. Ama İngiltere 1930'ların ortalarına kadar sinema alanında bir varlık gösterememiş, - İkinci Dünya Savaşının sonuna kadar da ancak belli bir sinema Kkolünda beige film- dikkati çeken eserler vermiş, bunun dışında tek-tük film- lerle durumu idare etmiştir, Buna sebep, amerikan sinemasının “aynı dili konuşma fırsatından yararlana» rak- İngilterede ulusal bir sineme İngilterenin 3 Eylül 1966 Bir türk filmi oku! Çevir çevir, nın gelişmesini uzun bir süre kös- teklemesidir. Ama doğrudan doğru- va Amerikanın durumu da, vetiş miş sinema. seyircisine sahip olma ve bu seyirciye ulaşma yönünden, valnız gelişmiş bir ülke olmanın yetmediğini ortaya koymaktadır. Amerika, son yıllara gelinceye kadar ancak Hollywood “sinema fabrikası"nın ürünlerini omeydana getiren, bunun dışında herhangi bir ürünün meydana getirilmesine ne gücü yeten, ne de buna izin veren bir yapıdaydı. Savaşın arefesinde yavaştan ortaya çıkan bir “New York Okulu”, çekingen birkaç & dımdan sonra ortadan silinivermiş. ti. Çünkü sinema endüstrisindeki tekel, bağımsız çalışmaların seyirsi- lere ulaşmasına imkân vermiyordu ve Amerikada bü bağımsız çâalışma- arı seyirciye ulaştıracak sinema » lonlarının sayısı parmakla gösteri lecek kadar azdı. Zaten bunların sağlıyacağı gelir de bu bağımsız ça lışmaları yürütebilecek (güçte de gildi. İkinci “New York Okulu”nun doğması için Hollywood'daki teke- lin dağılması, endüstrinin * devleri Min yabancı ülkelere göç etmesi, bağımsız sinema şirketlerinin co- iie. sanat değeri taşıyan yaban» cı filmlerin gösteriminin hızlanmu sı, bu çeşit filmleri kaldıracak seyir- cinin yerleşmesi ve en önemlisi, bu çeşit yerli ve yabancı filmleri se virciye ulaştiracak “art thdatre”, “art house” denen özel sinema Sü lonlarının çoğalması gerekmişti, ünyanın en gelişmiş ülkesi sayr lan ve “sinema ülkesi” diye bilinen Amerikada, geçer âkçe olan kalıp ların dışinda bağımsız ve sanat ni- teliği taşıyan filmler meydana geti» sinemasının altmiş vii sonra miimkün vordu. olabili- Yersiz bir örnek A: gelişmiş bir Doğu ge “iyi sinema yapılabileceğine” ö nek olarak sık sik Hindistan ve © nun uluslararası biricik ya Satyajit Ray gösterilir, Ama her va» kit olduğu gibi bu örnekte de sine manın çok çapraşık ve çeşitli şart- lara bağlı olan yapısı hiç gözönüne 34