September 1, 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 30

Her şeyden evvel nasıl bir devrede bulunduğumuzu araştırma- dan yeni kültür devresi hakkında esaslı tahminlerde bulunama- yız. Şu halde nasıl bir devrede bulunuyoruz? Bir tarafta mücadelesini yapan kapitalizma ve lâik hiberal gö- rüşler. Bir tarafta Soyyet Rusya'nın temsil ettiği komünist âlem ve ma- teryalist, ihtilâlci diyaleklik görüş; Bir tarafta her ikisinin aksülamcli faşizmla ve «Sayona- rol» ü hatırlatan mütcassıp, karanlık, küçük burjuva görüş. Ve bir tarafta da bütün bunların dışında kendi nam ve hesabına talihini yapan milli kurtulus hareketi ve milletçe görüş. Kabul etmek lüzımdır ki, ne otuz sene muharebesi ne de sözü bir taraftan «guillotine»e ve bir taraftan da halk ordularına bırakan Fransız ihtilâli, devrimizden daha kanlı ve daha ihtilâl- cı sayılamazlar ve henüz bir «Utreht» sulbünden bile hayli u- zaktayiz. Ortalıkta «Veba» yoktur, semayi âfetler, kıtlıklar, filân yoktur ama - buhran dünya ölçüsünde ker tarafta hâkimdir. İşsiz sürü- leri, esir milletlerin kara kalabalıkları pasifik ve ekonomik prog- ramlar, açık ve gizli, biribirlerine karşı silahlanan milletler, Vi- yana kan banyosu gibi Neroniyen sahneler; Romakâri seyirlerin sahneleri, günlük: vekayi arasındadır. Asrın bugünki insanlığa tehmil ettiği dava, besbelli bir şey ki Rönesans devrinde olduğu gibi bir kaç ufacık cümhuriyeti yahut ondokuzuncu asrın başlanğıcında olduğu gibi Garbi Avrupa'nın bir kaç memleketini alâkadar etmekten uzaktır. Bozulan bütün bir nizamıâlem ve bundan mustarip olan bütün bir insanlıktır. Bugün mevzuu bahis oları insanların dünya ölçüsünde bir mu kadderat birliğine tâbi olduklarını arlamaları ve büyük fikir sul.- hunu bu anlayışla akdeylemeleridir. Bu fikir sulhü olmadıkça, ihtilâl devresi bitmiş sayılamaz. İhti- lâl devresi bitmedikçe dünya üzerindeki milletlerin müsavi hak- lara malik olarak yeni bir insaanlığı inşa ectmcleri mümkün ola- maz. Bu inşa işi ilerlemedikçe yeni manadaki ve cihan ölçüsün- deki Talerans havası tahakkuk edemez. Halbuki, beklediğimiz büyük sanat ve kültür devresinin doğma- s1 için bu Tolerans şarttır. B0