29 Nisan 1937 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 11

— Zih esas noktada hakki vardır. Biri di- | tefit eden arkadaşlarımız hepsi o za - — Cümeninde idi. İki sene zarfında tet- ' İstihsal bir netice olduğunu söylemiş- l S p steki mü na kaşa Eski ve yeni Vekillerin Şark Demiryolları münakaşalarından sonra İsmet İn (Baştarafı 1 inci sayfada) Cak imalı ve tarizli sözleri yoktur. Bu- Nu kaydetmek bizim için memnuniyet- tir. Ondan sonra eski ve yeni mukave- lelerin bazı mevzuları üzerinde arka- daşların tenkitlerini dinledik. Efkârı lmumiyenin ve büyük meclisin bir nok tada bilhassa meserret duyması lâzım- dır, O da, memleketi alâkadar eden bir Mevzuda bir prensip'takip eden, ekse- Tiyetle bir partiye mensup arkadaşlar olduğumuz halde memleketin menfaa- tini müdafaa etmek için yekdiğerimizi tenkit etmekten, fikirlerimizi millet hu Züurunda açık söylemekten sakınmıyo- Tuz. (Bravo sesleri, alkışlar). /-Zannediyorum ki şirket müukavelele Ti meselesinde tasavvur edilebilecek Ütün teferruatı bu kadar açık yürekle teşrih etmek işlerini B. M. Meclisinde selâmetle cereyan ettiğini göstermek için büyük teminattır. Münakaşa nereden çıkıyor? Şimdi münakaşa nereden çıkıyor, 937 de Şark şimendiferlerini satın al- için mukavele yapmış bulunuyo- Tüz. Bu mukavele bugün kabili istihsal olan, bütün menfaatlerimizi temin e - den iyi bir netice midir? Mesul olan bunu müdafaa ediyor ve bunü Müdafaa ederken tabil olarak mukave- €hin istinat etliği mütekaddim muka- Velelere ve bütün bir tarihe işaret edi- Yor. Tabit bizim zamanımızda yapılmış Olan ilk mukavele 929 mukavelesidir. 929 Müukavelesinde eksik olan madde- lete işaret etmek bugün alınan neti- Ceyi kıymetlendirmek için bir vasıta olunabilir, Bunu eski Nafia Vekili scep Peker izaha mühtaç addederek 9 da eski mukavelenin kabili istihsal en iyi bir netice olduğunu izah Etmeğe çalıştı. za_mrıech'yorum ki her iki arkadaşımı İ kl'ini.n işini hafif görmüşse veya bu Mânada telâkki edilecek bir söz kaçır- Mışsa bir hatâ etmiştir. Osda, o biri de ikisi de hatâ etmiş olabilir. Hakikat Hakikat şudur: 929 mukavelesi o şe- Tait altında istihsali kabil olan azami bir neticedir. Bu mukavele 927 de Mec lise verilmiştir. 927 daha bizim Anado- İu hattımı dahi satın almadığımız bir Zamandır. Hiç bir hattı satın almamı - Sız, bir şirketle temas etmemişiz henüz Şirketlerle Lozan müahedesinin mec - buri mütemmimi olan readaptasyon ah 1 tatbik etmek istiyoruz. 927, he- Nüz düyunu umumiye meselesinin kâ- Milen -açık olduğu bir zamandır. Yani Üyunu umumiyenin altın esası üzeri- he tediye olunması ve bizim noktai na Zarlarımızca kâğıt para üzerinden tedi Ye olunması münakaşası 928 mukave- İyle daha ilk neticesine varmamış- tı, Bü şerait altında 927 de mukavele €eclise sevkolunmuştur. Meclis bunu tetkik etmemiştir. Yalnız hükümet tet- kik etmiştir denilemez. Bu mukavele €clisten 929 da çıktı. Mecliste iki sene kaldı. Bugün mütalealariyle bizi pek müs- Man bu mukavele üzerinde çalışmış o- acaklardı ve fikir söyliyebilecek mü- im makamlar da bulunuyorlardı,. ge- hiş mikyasta vazifedardılar. Bay Ali Çetinkaya Parti grup şefi ve bütçe en- kik etmek için elbette vakit bulmuştur. Kayseri saylavı, Hasan. Ferit Nafia Encümeninde azadır. Şu kadar sene Şark şimendiferlerinde hukuk müşavir liği yaptıktan sonra geimiştir. Bu me- Sele üzerinde hizmet edecek vaziyet- te idi, ; Mithat (Aydın) bütçe encümeninde Mazbata muharriri idı. Salih Vahid le beraber bu meseleyi tetkik et - Mek için ayrıca memur edilmişlerdi. |: Porları vardır. Bu arkadaşlar ve biz çok sükür ha- Yatlayız, senelerce tetkik etmiş bulu- huyoruz. O şerait altında Büyük Mil - & Meclisine eski mukavelenin kabili “Nankör birşey,, çok nankör bir şeydir. İmzasından bir dakika evvel ya imza edi'liyor veya kay boluyor dendiği zamân bin müşkülât- ia elde edilen neticenin kaybolmasını istemiyecek çokluk bulunabilir. İmza- sından bir saat sonra da yüzüne bakıl maz bir şeydir, çünkü bır çok kabili istihsal görülen şeyler. istihsal olunma mıştır. (alkışlar), Bugünkü mevzular üzerinde o za - man da çok münakaşa geçti. Satın al- ma hususunda sarahat yoktur. Niçin yoktur? Elbette bu mukavelede âtiyen sâtın alma ihtimalini düşünerek birta- kım hükümler koymak ivi olacaktı. Ni- çin konulmamış? Akla mı gelmemiş? Bay Recebin notu bu )şte emek sar- fedildiğini göstermektedir. Biz muka- velede, ileride satın a'ma ihtimaline karşı devlete müsait olacak hükümler koymağa çalışmışız, Sonra hukuk mü- şaviri ile konuşan Naf:a Vekili gelmiş ve demiş ki, emek sarfeitik, Şimdi sa- tın alma hususunda bir hüküm koyma- ğa kalkışmak devlet alevhine bir neti- ceye müncer olabilir. O halde satın al- ma noktasından bugün devlete müsait hükümler koymağa imkân görülüyor, umumi ahkâm dahilinde kalarak devle tin esas hakkından istifade ederek sa- tın alma meselesini başka bir zaman ileri sürmek yolunu derpiş edelim. Bu makul hareketi görmemek haksızlıktır. (3 üncü madde 13 üncü madde için arkadaşlar ara- sında, bu madde satın alma hakkını ve- riyor veya vermiyor gibi münakaşalar geçti. Bizim kanaatimizce 13 üncü mad de üzerinde satın almadan bahsolun- ması bizim için meseleyi tekrar mev- zuu bahsetmeğe imkân verir. Bunu ka bul etmemek zuhüldür. Satın almağı ileride şu şerâit altında vapacağız gibi bir hüküm konmaması Bay Ali Çetin- kayaya hak veriyor ki sarahat yoktur. Bay Recep Pekerin söylemiği, biz o za- man İrank meselesini kâğıt para üze- rinden hesap ederiz dernişiz, onlar da altın üzerinden demişler. Onlar demiş ki siz bu hattı şu zamana kadar satin alamazsınız, biz demişiz kı imtiyaz müd deti şu zamanda bitecektir. biz bunu satın alabiliriz. Hersiki taraf bunları kabul etmemiştir. Fakat nasıl ayrılaca ğız? Ayrılırken hiç bahsetmemek bizim teklifin ryeddi mi, onların teklifinin red di mi mahiyetinde telâkki olunacak? Hukukçuların tedbirler: coktur. Ni - hayet hukukçular her iki tarafın bu sözlerini mevzuu bahsettikten sonra bir neticeye varılmadan ayrılmanın her iki taraf aleyhine bir mâna çıkar- maması için iki tarafın noktai nazarını kaydetmişlerdir. Bizim noktai nazarimız o demektir ki devlet ilerde satın alma hakkını muha- faza eder ve onu mevzuu bahsederken frank hususü ortaya çıkarsa onda altın esası kabul edilmiyerek diğer bir mev zu üzerinde cevap Vermek hakkını mu hafaza ediyor. Bunlar hukuk müşavir- leri tarafından tabiatiyie alınan tedbir lerdir. Bütün hakların üstünde Recep Peker mülâhazatını söylerken devltin hakkı hükümranisine istina - den raşa hakkı gibi zayif bir noktadan fazla bu nokta üzerinde isrâr etti. Söy- lemeğe mecburum ki devletin hakkı hükümranisine istinat eden esas satın alma hakkı zayif bir hak değildir. Bel- ki bütün hakların üstünde gelen bir haktır. Onun için hararetli münakaşa- lar esnasında, tasavvur ettiğimiz mâna lardan daha ileri gelen sözlerin müba lâğa edilmemesini, bu münasebetle mevzuu bahsetmek isterim. Şirketler hakkında söylenen sözler Kezalik şirketler hakkında burada bir çok sözler söylenmiştim. Şirketlere şöyle yaptık, böyle yapacağız denildi. Arkadaş- lar, hepimiz size karşı mes'ul mevkideyiz. Hepimizin vaziyeti, şirketlerin vaziyeti ka- nunlarla hükümlerle bağlıdır. Bizim bu mevzuda söylediklerimiz kanunların dev- İete verdiği hakkı hulüs ile takib edeceği- mizden ibarettir. Bu vazifemizdir. -Arkadaşlar, mukavele denilen şey onu iheli kalmıştır. Her ikisinin anlamadığı bir | hattı satın aldığımız zaman bunu elde et - mek için pek çok zorluklar çıkmıştır. edebilmek için büyük güçlüklerle karşılaş- tık. Nihayet Şark hattı kalmıştı. Cumhuri- |yetin 13, 14, üncü senelerinde büyük mü- nakaşalardan sonra bunu da tahakkuk et- tirmiş bulunuyoruz. hakkındaki ün beyanatı dukları vazifelerini yapmalarını takib ede- ceğiz. Yani biz ve onlar umumi ve husu- si hükümlerle bağlıyız. Ali Çetinkaya arkadaşımızım — şirketler hakkındaki siyasetimize ait olan sözlerin- den fazla bir mana çıkarmamanızı rica e- derim. (Bravo sesleri, alkışlar) Hepimiz mukavelelerin ahkâmı dairesindeyiz. 966 - 937 Mukavelesi Bütün bu münakaşalar 937 muka - velesinin meclisin tasdikına arzolun - ması münasebetile geliyor. Nasıl 929 mukavelesinin münakaşası bir gün B. M. Meclisini ve efkârı umumiyeyi iş - gal etti ise 937 mukavelesinin de bir gün B. M. Meclisinde bir çok zevkli ve hararetli münakaşalara mevzu olması tmümkündür. Gerek Recep Peker'in ve gerek Ali Çetinkaya'rtn vücuda getirdikleri iş- İsrin iyi tarafları arkadaşlarımın, am- ma mes'ul taraflarına iştirâk ederim ve onlardan daha evvel gelirim. (Şid - detli ve sürekli alkıslar, bravo sesleri) Size 937 mukavelesinde, bizi ilerde ha- sıl tenkit edeceklerini görmüyor olmadığı- Mi ayrıca arzetmek isterim. 937 mukave- lesini pahalı alıyoruz. Bunu istikbal bize söyliyecektir. 937 mukavelesini, gerek bun- ca senelik tecrübemize gerekse diğer hat- İara nisbetle sıki bir surette mukayese ede- cek müstakbel hesapçı bu hattı bizim pa- halı aldığımızı söyliyecektir. 937 Mukavelesi Arkadaslar, sermayeye, faize, mali hu- suslara, meselâ yüzde 7 yerine yüzde 5 fa- iz gibi bir takım notlar vardır ki bir mü - nekkid bu kadar tecrübelerden sonra, bu- nu İsmet İnönü hükümeti nasil yapmış di- ye söyliyecektir. Bugün arkadaşlarımın ver- diği izahattan da gördünüz ki 937 muka- velesi uzun bir maziden gelmektedir. İs - tikbalin tenkid edeceği bir nokta da şudur: İki vekil arasındaki münakaşalarda 937 mukavelesinin her iki vekil tarafından aynı şekilde ve iyi bir surette anlaşılmış olduğu efkârm ümuümiye nazarında müphem, şüp- takım yerler var ve tamamile anlamadık - ları halde © mukaveleye istinaden gene müzakere idare olunmuştur. Bu şartlar al- tında tam ve iyi neticelerin alındığı daima münakaşa götürür. İstikbalin su allerine cevap İstikbalin bu suallerine cevab veriyo - rum: Biz 937 mukavelesini ber' şeklinde satın alma hakkı vardır, yoktuür, frank al- tındır. veya kâğıttir taraflarını bilerek ta- kib ettik. Bütün mütalealari hymetleri de- recesinde göz önüne aldık. Netice olarak vardığımız karar Şark Şimendifer Hattı - nın size teklif ettiğimiz anlaşma neticesinde alınmasının faydası vardır. Devlet bunca sene teahhür etmiş olan ve bu memleket için lüzumlu ve faydalı olan bu hattı satın almalıdır. İki, üç sene daha beklemekten hattın üzerinde vücuda gelecek tahribatla daha fazla zararlı olacağız neticesine var- dık. Çünkü şirket gideceğim diye buraya fazla para sarfetmemiştir ve etmiyecek - tir. Bu beşeri ve tabii bir hâdisedir, Mali noklai nazardan Bir gün eline geçecek olan bir malı dev- letin bir an evvel alması onun daha ziyade tahrip olunmaması için faydalıdır. Demek ki bunun satın alınmasında mali noktai na- zardan da faydamiz vardır. Büyük bir şey Arkadaşlar, Avrupa hududundan ta Tür kiyenin öteki hududuna kadar giden şi - mendiferin satın alma meselesi tesadüfen B. Ali Çetinkaya'nın, B, İsmet İnönü'nün, B. Recep Peker'in kendi marifeti olarak yapılabilmiş bir eser olmaktan çok daha büyük bir şeydir. (Bravo sesleri) Anadolu hattı için devletler Türkiyenin eline geç - mesin diye hayli siyasi tedbirler almışlar ve Adana mıntakasında bulunan bütün Parayı ödediğimiz halde bunu filen işgal Baştan nihayete kadar ve daha etraflı neler varsa bunların hepsi- Tak Hariciye Mecliste (Baştarafı 1 inci sayfedat tı hasenei hemcivari muahedesinin i - kinci faslı hükümlerinin karşılıklı no- ta teatisi suretiyle Türkiy. ile Irak a- rasında temdidine dair kanun lâyihası- nın Müstaceliyetle ve takdimen müza- keresi kabul edilmiş ve bu münasebet le Dış işleri Bakanı şu beyanatta bu - lunmuştur: «Arkadaşlarım, Bu madde, 1926 da Türkiye, İngilte te ve İrak arasında yapılan bir mua- hedenin iyi komşuluk münasebetlerinin tanzimine ait parçasıdır. 1936 içinde nihayet buldu. Esas muahede yapıldi gı vakit iki sene zarfında iki taraftan birisi feshetmezse kendiliğinden on se- ne devam eder denilmiş idi. O tarihten itibaren ik; taraf buna ri- ayette birbirine iyi komşuluğa itibar ve onu temin etmekte o kadar heves ve dikkat gösterdiler ki muahedenin, feshi şöyle dursun, on sene devam et ti Bugün müddeti münkeazi olan bu muahedenamenin ileride lüzumuna gö re, icap eden hükümleri mahfuz tut - mak şartiyle müzakeresini küçük bir tadil ile mevcut olan ahkâmın temdidi ni büyük heyetinizden rica ediyoruz. Buğün iki komşu arasındaki, her gün mütezayiden ilerlemekte olan dost- luk münasebatının yeni bir tezâhürü olarak Irak Hariciye Veziri aramızda muhterem bir misafir olarak bulun - maktadır. İşte bu münasebetle tasvi- binize iktiran ettiği takdirde bu nota- ların teatisi bağdadda elçizimle Ha - riciye Nezareti arasında olacak bir de müsaade buyurursanız İrak Hariciye Veziri ile Hariciyeniz arasında yapıl - masını rica edeceğim.» Hariciye Vekilimizin sürekli alkış - larla karşılanan bu beyanatını mütea- kıp mezkür kanun lâyihası müzakere ve kabul edilmiştir. Meclis cüuma günü toplanacaktır, Irak Hariciye Nazırına ziyafetler dost Vekilinin — beyanatı — ve Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sek —— reteri Bay Şükrü K&ya bugün Irak Hanr — riciye Veziri Ekselans Dr. Naci Asil şe« — refine Marmara köşkünde bir öğle zi — yafeti vermiştir. Öğleden sonra Başbakan İsmet İnöx — | nü de muhterem misafırimiz şerefine — köşklerinde bir çay ziyafeti vermişler — Kömür sergisinde 4 Ankara, 28 (A.A.) — İrak hariciya — nazırı Ekselâns Naci Asil bugün saaf DN 16 da sergi evine gelmiştir. Yanında ' Dış Bakanı Tevfik Rüştü Ara& ve Iraki — sefiri Bay Naci Şevket bulunmaktâ — idi. Sergi evinde ekonomi bakanı Ce « — lâl Bayar ve sergi erkânı tarafındari — karşılanan dost devletin hariciye nazırl — sergiyi büyük bir alâka ile gezmiş :2 “ her nokta hakkında uzun uzadıya iza l’k hat almıştır. Sergiden çıkarken intıbar — R ını soran Anadolu Ajansı muhabiri : ne: ee . Sergiyi çok güzel buldüm. Kömüş — meselesine verilen ehemmiyeti takdit — ve hayranlıkla müşahede ettim. Türkii — ye cumhuriyetinin bu sergisi bihakkit '_-' iftihara değer bir eserdir, buyurmuş * — — lardır. Muhterem misafirimiz yarın şehrimize geliyor İrak Hariciye Nazırı Ekselâns N v Elâsil cuma günü Ankara ekspresilg — Pa hi şehrimize gelecektir. Kıymetli misa « — firimiz istasyonda bir askert kıt'a vğ K polis müfrezesi tarafından selâmlana * — cak, vali, emniyet direktörü ve diğet _ hükümet erkânı tarafından karşıla « — nacaktır. Ve Parapalas otelinde misg' * fir edilecektir. K Y / Ekselâns Naci Elâsil'in şerefine ü Ankara, 28 (A.A.) Dahiliye Vekili Londrada taç giyme merasimi için hazırlıklar lâyet namına bir ziyafet verilecektir. — A tribünleri göstermektedir, (yük bir ana damar tamamile devletin eline geçmesi, cumhuriyetin ilk yilındanberi ta- kib olunan siyasetin, B M. Meeclisi ve onun icra kuvvetlerinin şuurla ve isabetle takib, ettikleri ana prensibin hem iktisadi sahada, hem siyaset sahasında tamamile tasdik ve teslim edebilmesi neticesinde alınmıştır. Şimdi bu son hattın, ucsuz kalan Şark Demiryollarının da bir an evvel devletin eline geçmesi teahhuru caiz olmıyan bir vazifedir. Bunu ele almaktaki fayda, diğer bütün mülâhazaların üstündedir. Bu hat askeri ve siyasi noktai nazardan hususi bir ehemmiyeti haizdir. Bu sözleri biz istik - balde - bizi dediğim zaman sırf kendimi kastediyorum - yapılan bu mukavelenin zayıf tarafları için tenkit lütfunda bulunacak nesillere cevab olmak üzere söylüyorum. Kendilerinin hatırına gelebilecek daha iyi ni görmeye çalıştık ve eski mukavelelerde Londra kralın taç giyme merasimi için hazırlıklar ikmal adilmek üze . - redir. Resim alayın geçeceği ceddeler den birinde boydan boya inşa edilen yor ki vazife haricinde bulunduğumuz yq-: Ü —__';*_' lerde de arkadaşlarımızın hizmetine daihi!:;:;' x hazır bulunduk. Bütün bu şerait bir arayâ — getirildikten sonra hulüs ile, sıdkile ııı,ııî a 'î*" 929 mukavelesinin çıkmasını Büyük Mecli- — se teklif etmişsek 937 mukavelesinin tasdik — olunmasını Şark Şimendifer Hattının dev4 — let eline geçmesini bu memleketin menfaa ıı tine muvafık iyi bir iş addediyoruz. Muvaf- — fakiyet B. M. Meclisinin olacaktır. Bunu — tasvyib buyurmanızı tica ederim arkadaş« lar. Ümid ederim ki bütün bu münaka- — şalar efkârı umumiyede, meselenin et- — raflı tetkik olunarak B. M. Meclisinde — huzurla karar verildiği hakkında yeni — bir teminat neş'esi fiusule getirsin ve — Büyük Meclisin hafızasında bütün bu — münakaşsadan eğlenceli bir hatıra kal- sın. (Bravo sesleri, şiddetli ve sürekli — Şirketlerden de mukavele ile bağlı ol- .Demek ki baştan nihayete kadar bü - bana taallük eden noktalardan, anlaşılı - alkışlar). * f'_'