14 Eylül 1963 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 19

DÜNYADA OLUP BİTENLER Cezayir Yeni Anayasa undan bir süre sonra şimdi içinde yaşadığımız günlerin tarihi yazılır- ken, bunun en önemli bölümlerinden birini de, hiç şüphe yok, bağımsızlı- ğa yeni kavuşan o eski sömürgelerin, sömürgecilikten (bağımsız devletle geçiş sırasında başlarına gelenler teş- kil edecektir. Fakat bu tarihe yazı- lacakların, sömürgeler için eskiden beri yazılanlardan pek değişik olaca- ğı sanılmamalıdır. e Gerçekten, bugü- nün bütün genç devletlerinin Avrupa sömürgeciliğine karşı yaptıkları mü- cadelede göze çarpan bir sürü ortak nokta vardır. Önce bir milliyet bilin- cinin uyanması, sonra bağımsızlık mü- cadelesi için teşkilâtlanma, onun pe- şinden basan kansız, fakat çoğu Za- man kanlı, yıpratıcı, uzayıp gittikçe de milliyetçi kuvvetler arasında ayrı- lıklar yaratıcı bir bağımsızlık savaşı bu ortak noktaların en açıkça göze çarpanlarıdır. ak, eski sömürgelerin bağım- sızlık mücadelelerinde bugün gözden çok kolaylıkla kaçırılan başka bir or- tak çarpan daha var ki, bu da genç devletlerin sözde bağımsızlıktan asil bağımsızlığa geçinceye, oyani siyasal ve ekonomik bütünlüklerini kurunca- ya kadar geçirdikleri güçlüklerdir. İş- te Cezayir, ondört aydır, bağımsızlık mücadelesinin bu safhasını (o yaşıyor. Fransızlara karşı yedi yıl süren uzun ve çok kanlı bir kurtuluş savaşını ta- mamladıktan sonra Cezayirliler, şim- di kendilerini siyasal birliğe ve ekono- mik kalkınmaya götürecek yolu arı- yorlar. Fakat Cezayirin kurtuluş ta- vası çok uzun sürdüğü için bir yan- dan bu savaş sırasında milliyetçi kuv- vetler arasında beliren görüş ayrılık- larını uzlaştırmak çok zorlaştığı gibi, diğer yandan memleketin ihmale uğ- rayan iktisadi yapısında hızlı değişik- likler yapmak da kolay olmuyor. Bugün Cezayiri yönetenlerin Ce- zayirde hem milli birliği kurmak, hem de iktisadi kalkınmayı sağlamak için an uygun gördükleri yol, hemen he- men bütün genç Afrika devletlerinin seçtiği yolun aynidir: o Kuvvetli bir merkeziyetçilik esasına (Odayanan bir tek parti sistemi.. Bazı avrupalı ya- zarların İleri sürdüğü gibi, bu yolun genç devletleri (o mutlaka komünizme götüreceği söylenemez. Çünkü bunla- rın herbirinin kendine mahsus o bir sosyalizm anlayışı olduğu ve böyle- ce Klâsik marksıst görüşten açıkça ay- rıldıkları görülüyor. o Diğer yandan, bu devletler bağımsızlıklarını büyük güçlüklerle kazandıkları ve büyük güç- lüklerle kazandıkları obu bağımsızlı- gı her de pahasına olursa olsun koru- maya kararlı oldukları için de, kökü Moskovada olan cereyanlara karşı bü- yük bir hassasiyet gösteriyorlar. Araplar ve Berberiler Yğimsizlıklarını yeni kazanan genç devletler (o -açıkça marksçı oldu- ğunu söylemekten çekinmeyen birkaç liderin yönetimi altında olanlar istis- na edilirse - nasıl kökü Moskovada c- lan cereyanlara karşı büyük bir has- sasiyet (o gösteriyorlarsa, ayni şekilde kökü Moskovada olan bütün cereyan- lar da en uzlaşmaz ve şiddetli müca- delelerini bu devletlerde (o veriyorlar. Nitekim geride bıraktığımız hafta so- nunda Cezayirde yapılan Anayasa re- ferandumunda menfi oy kullananla- rın büyük çoğunluğunu aşırı sola bağ- lı olanlar teşkil etmektedir. Bin Be- lanın yeni Anayasa ile kurmak istedi- ği tek partili otoriter idarenin karşı- sına dikilenlerin başında dağlık Kabi- liye bölgesinde oturan Berberiler ilet- mektedir. Bin Bollanın en büyük siya- si rakiplerinden Ait Ahmedin kurdu- ğu aşırı solcu Sosyalist Kuvvetler Cep Bin Bolla Ali alan... nesi bu bölgede çok kuwvetlidir. Yeni Anayasanın, kendisine yaşama imka- nı vermeyeceğini çok iyi bildiği için Sosyalist Kuvvetler Cephesi bu refe- randumu boykot etmek kararım almış ve Kabiliye halkının ü i bu karara uymuştur diğer bölgelerinde referanduma katıl- ma oranı yüzde doksanın üzerindedir. rinde referanduma katılan 2,55 milyon seçmenden 2 milyonu yeni Anayasaca "Evet" demiştir. Aşırı solun en çok Kabiliye bel- gesinde taraftar bulması ve Bin Beila idaresinin en çok bu bölgede sevilme- ni esi sebepsiz değildir. Cezayir hal- kının büyük çoğunluğunun arap olma- sına karşılık, bu bölgede yaşayan hal- kın büyük çoğunluğu da Berberidir. Berberiler yeni Anayasanın oCezayir- de arap üstünlüğü kuracağına inan- maktadırlar. Kabiliye bölgesinde ya- şayan Berberilerin Cezayirin bağım- sızlığından buyana geçen ondört ay içinde Bin Bellaya karşı girişilen her harekete (o karıştıkları (o düşünülürse, bundan sonra da tek partili sistemin baş ağrısı olmaya devam o edecekleri söylenebilir. Bununla beraber, tek partili oto- riter bir idare kurmaya kararlı görü- nen Bin Bellenin tek muhaliflerinin Berberiler olduğu sanılmamalıdır. U- zun süre fransız idaresi altında yaşa- vıp parlemanter rejime yakınlık ka- zanmış bazı yaşlı liderler de en Kestirme yoldan ve hızla ulaşmaya ça- lışan Bin Bella'ya muhalefetlerini giz- içmemektedirler. Bunların başında da, bilindiği gibi Ferhat Abbas gelmek- tedir. Fransızlara karşı girişilen yedi yıllık savaşın büyük bir kısmında kur- tuluş hareketinin liderliğini (oyapan Ferhat Abbas. bağımsızlıktan buya- na da Cezayir Milli Meclisinin baş- kanlığını yapıyordu. Fakat yeni Ana- yasa açıklandıktan sonra parlemanter rejimin tarihe karışıp yerine tek 11- derli ve tek partili bir otoriter reji- min geleceğini anlayınca, bu göre- vinden istifa etmiştir. "Babalar ve oğullar" Kosaca özetlemek gerekirse, yeni A- nayasa, Cezayire tek partili bir Başkanlık sistemi getirmektedir. Ana- yasada (O"parti" adı kullanımamış mevcut olan tek siyasi teşekkül ba- ğımsızlık savaşı sırasındaki isim ko- AKİS/19