30 Ekim 1964 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 13

bilemezdik, nazariyatın tatbikatta na- sıl netice vereceği hiç bir zaman kesin olarak bilinemez. Bizimki bu yüzden biraz da deneme idi." İnanın bu sözleri bir balkıma da İkinci Cumhuriyet Anayasasının de- gerini ispat eden yeni bir delildir. Gö- rülmektedir ki Anayasamız, neticesi o zamandan kesinlikle belli olmıyan ye- nilikleri ve denemeleri maddeleri içi- ne alarak zırhlandırmamış, bu husus- larda temel fikri ve ana ( istikameti gösterdikten sonra işin teferruatını ka- nun koyucuya bırakmayı tercih etmiş- tir. Bunun anlamı ikinci Cumhuriye- tin kuruluşunun daha tamamlanma- mış olmasıdır. Anayasa bu tutumuyla, parlmenterlere, ilim adamlarına, ay lira adeta şu direktifi (o verme tedir O ilişmalarımza” araştırmalarını- za devam ediniz, müesseselerinizi be nim ruhuma ve memleketinizin bün- yesine en iyi uyacak şekilde (okuru- nuz..." Ve herhalde kurulacak müessese- lerin içinde en önemlisi demokrasi, onu yaşatacak olan unsur da gerçek- leri kapsıyan, pürüzleri halleden, bün- yeye uyan bir seçim sistemidir. Uzun süren çabalar Bügünlerde bir kısım basın tarafın- dan polemik konusu yapılmak is- tenilen "seçim değişikliği dilekleri" iş- Şefik İnan Çalışkan bir adam AKİS, 30 EKİM 1964 YURTTA OLUP BİTENLER 1961 Seçimleri Milli Bakiyeler Usulü İle Yapılsaydı AP CHP CKMP YTP Partilerin oyları 13.527.435 3.724.752 1415.390 1.391.934 Dhont sistemi ile paylaşılan Millet- vekili 158 173 54 65 Milli Baikdye usulü ile bölgelerdeki ilk paylaşılan Millet- vekili sayısı 129 128 38 50 Bakiyelerin mer- 23 39 25 18 kezde paylaşılması | * ” * Milli Bakiye sis- temi ile 1961 seçim neticesi 152 167 63 68 Dhont sistemi ile Milli Bakiye siste- 6 6 9 3 mi arasındaki fark (Kayıp) (Kayıp) (Kazanç) (Kazanç) te bu zarureti hissedenlerin davra- o rilmiştir. Cumhuriyet Senatosunda nışlarından ve çabalarından obaşka bu konuyla ilgili tartışmalar sırasın bir anlam taşımamaktadır. da ortaya bir teklif atılmış, o fakat Seçim sistemi ıslah edilmek is- tenmektedir. Bu isteklerin başlangıcı 1961 seçimlerinin hemen o sonrasına kadar uzanmaktadır. Bu konudaki tartışmalar uzun zamandan beri de- vam etmektedir. Buna karşılık A.P. liderleri ve kalemleri bütün bu ge- üşmeleri ve zaruretleri es geçerek duru- mu Halk Partisinin bir emrivakisi o- larak göstermek istemektedirler. Oy- sa işin başlangıcı v gelişmesi hiç de öyle değildir. Daha 1961 seçimlerinde, yeni tat- bik edilen sistemin aksaklıkları ve eksiklikleri farkedilmiş ve şikâyetler daha o zamandan başlamıştır. Meclis kulislerinde, gizli, grup toplantıların- da, koalisyon partileri arasında yapı- lan fakat basına açaklamıyan te- maslarda senato seçimlerinin çoğun- luk usulü ile yapılması, milletvekili seçimlerinin ise barajlı oDhont me- kanizması ile "nisbi seçim" adı al- tında çoğunluk sistemi (o şeklinde iş- lemesi uzun boylu tenkit edilmiştir. Tabiatiyle bu tenkitlerde, erimek teh likesi ile karşı karşıya bulunan kü- çük partiler dalma başı çekmişlerdir. Nitekim bu tenkitlerin osemeresi görülmüş ve Senato seçimleri geçen yıl çoğunluktan o nisbi sisteme çev o zaman pek tasvip görmemiştir. Bu teklif, bugün üzerinde tartışılan "MU li Bakiyeler Sistemi" dir. Cumhuri- yet Senatosu seçimlerinde küçük par tiler aldıkları oylara oranla çok da. ha büyük bir başarısızlıkla (o karşıla- şınca haksızlığa uğramış olanların ti pik davranışı ile feverana (o başlamış lardır. Bu arada Türkiyedeki (o oyla- rın ileride rejim bakımından tehli- keler yaratacak (o şeklide iki büyük partiye temerküz ettiğini (omüşahede edenler de bu tenkitlere ve çabalara samimiyetle (katılmışlardır. o Meselâ Tabii Senatörlerden bazıları da seçim sisteminin tashihini (o istemektedirler ve bu isteklerinin hareket noktası "rejim" dir Bu konudaki yoğun tartışmalar nihayet 1964 yılı başlarında hazırlık faaliyetleri şekline (o bürünmüş, ka- nun teklifleri üzerinde çalışmalar baş- lamıştır. Mesela Y.T.P.'den Şekip i- nal ile Zeyyad Kocamemi bu konu ü. zerinde epey uğraşmışlardır. o Koca- memi ve İnal çalışmaları sonunda partilere, seçimlere girmek için şart koşulan 15 ilde tam teşkilât kurma esasını kaldırmak, küçük o partilerin değerlendirmeye girmeyen Oove böyle ce kaynayıp giden bakiye oylarını 13