11 Kasım 1937 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 5

İCMAL: © Filistin vaziyeti Diğer taraftan Filistinde İngiliz Filistin meselesi bütün Arap âle- mini alâkadar eden bir dava halini al- dı. İngilterenin hükmü altında sek- 3en milyonu Hindistanda olarak yüz milyondan fazla müslüman vardır. Bunlar da, ister yeni Hindistan umur mi meclisindeki müslüman azaları gi- bi gayet münevverleri ve İngiltereye merbut bulunanları olsun, ister alölâ- de köylüleri olsun nazarlarında mu- kaddes olan Filistinin. parçalanması- mı ve burada gayri müslim bir dev | İet kurulmasını bir türlü havsalaları- | na sığdıramayıp açıktan açığa protes- #o etmektedirler. | Filistinin komşusu Arap memleket- | leri ise Pilistinin parçalanmasını ken- di emniyet ve selâmetleri için de bir tehlike saymakta ve mukabil tedbir- ler almaktadırlar. Meselâ Arap Suudiye devleti müte- madiyen Filistinin Akabe tarafında hududa kuvvetler yiğmaktadır. Bun- dan başka İbnissund Cidde vasıtasile hariçten külliyetli tank, mitralyöz, top ve cephane almaktadır. Aksi sadanın ne olduğu üç asır evvel anlaşıldı Aksi sadanın one olduğunu bilmi- yen yoktur. Bizim bildiğimiz gibi ec 'dadımız da biliyordu. Ancak aksi sa- danın fenni tarifini yapacak, eline İ kalemi alıp kaidelerini çizerek gös- terecek pek az kimse vardır. Aksi sada dünya ile doğdu. Amma | resmen aksi sada üç asırlıktır. Aksi sadanın ne olduğu, neden ileri gel- diği üç asır evvel anlaşıldı. 1634 de aslen Alman olan Per Kir- $er Romaya Predi lüko gölü civarına gelip yerleşti. Otuz üç yaşında genç bir bilgindi. Orada çok berrak olan Deniz altında radyo Amerikânin NBC “radyo şirketine | mensup dört mühendis haftalardanbe- ri yaptıkları tecrübelerden ve hazır- lıklardan sonra deniz altından git- mekte olan bir tahtelbahire sada ile ve radjo vasıtasile haberler gönder- meğe muvaffak olmuşlardır. Amerika donanmasına mensup R 14 tahtel- bahirinin mürettebatı sahilden on mil uzakta deniz altından giderlerken ve- rilen haberleri ârızasız işitmişler ve anlaşmışlardır. Bu muvaffakıyeti el- de eden radyo mühendislerinin dör- dü de eski bahriye zabitleridir. Şimdiye kadar tahtelbahirler de- niz altından giderek sahile telsizle ha- fberler isal edebiliyorlardı. Fakat bu- nun için su geçmez bir telefon kab- dosu kullanıyorlardı. Bu kablo, deniz ; üzerinde bulunan bir elektrik kuvve- tine bağlıydı. Bu kuvvet de tahtelba- hirlerin içinden gelen sesi kısa dalga ile sahile gönderiyordu. Belediye doktorunun hâtası Bir belediye doktoru ihtiyarlığına ve gözlerinin iyi görmemesine rağmen yerine başka birisi bulunamadığı için vazifesini yapmakta devam ediyormuş. Fakat bu vazifesi hastaları tedaviden ziyade sıhhat raporları ve ölüm ilmü- haberleri gibi evrakı doldurarak im- zalamaktan ibaret kalıyormuş, Geçen- derde bu doktor tanzim ettiği bir ölüm ilmühaberinin imza yerini lâyıkile görememiş ve «ölüm sebebi» yerini doldururken «doktor S..v diye köndi imzasını atmış, | rilerinden başka yeni bir şey bulun- ve İngiltere memurlarını, zabitlerine. ve askerle- rine ve İngiliz hizmetinde bulunan yerlilere karşı devim eden suikasd. ve hilcum hareketi şimdi de Erdün yani Şerta nehrinin öteki sahiline sirayet etmiştir. İngiliz mandası . altında . bulunan Maverayi Erdün Emareti arazisi de son günlerde bir tedhiş sahnesi olmuştur. Bu Emarelin payıtahtı Ammanda hü-, kümet merkezi binaya bir Arap çete- si baskın yapmıştır. Vali ve polis ku- mandanı bulunan dairelere bombalar atılmıştır. İngiltere ön sene evvel bütün Filis- İinde tek bir İngiliz askeri bulundur- madığı halde şimdi burada 30,000 ki- şilik bir ordu tutmaktadır. Maverayi Erdünde vaziyetin jenalaşması İngil- tereyi buraya da askeri kuvvetler gön- | dermeğe iebar etmiştir. Yerli kuvvet- lere itimad gösterilmemektedir, F'ilis- tin davası İngiltere için'pek büyük bir gaile teşkil etmektedir. k Feysullah Kazan aksi sadayı İncelemeğe başladı ve nihayet aksi sadayı vücude getiren sesli mevceleri izah etti. Asırlar geç- ti, aksi sadaya dair Per Kirşerin teo- madı. Aksi sada münasebetile haber ve- relim: Yer yüzünün en kuvvetli ak- | si sadası “İngilterede. Yodstoktadır. | Gündüzleri 17, geceleri 20 hece ak settiriyor. o Şü halde, suali sorup ce“ vabını vermek-şartile Vodstok aksi sadasile konuşmak kabil olacak de- mektir. Erkekler için dikiş. mektebi Evlerinin işile meşgul olamıyan ka- dınların kocalarını sökük dikmeğe, yama yapmağa ve düğme iliştirmeğe alıştırmak ve ev kadınlarının ihmal günahlarından çıkan karı koca kav- galarına mâni olmak için bir Ameri- kalı kadın erkekler için bir dikiş mek- tebi açmıştır. Bu kadın diyor ki: «Asri erkek elbise ve çamaşır ta mirlerini kendisi yapabilmelidir. Çün- | kü çöğü birer meslek peşinde köşan | Amerika kadınları bu tamirat İle meşgul olmak için vakit bulamıyor- lar» Mektepte tahsil ücreti 50 dolardır. Kıymetli posta pulu İKTİSADİ MESELELER: Yeni ihracat maddeleri Bir kaç sene evvelki dış ticaret eşya fiatlerine bakacak olursak, bazı ihra- cat maddelerimizin memleketimize büyük bir gelir getirdiğini görürüz. Meselâ: Bunlardan yumurta yüzün- den, memleketimize 10 milyon küsur lira girmekteydi. Bugün bu miktar pek azalmıştır. Denilebilir ki yumurta ihracatı bize ancak bir kaç yüz bin li- ra getiriyor, Bunun gibi bir kaç mad- de bulabiliriz. Bunların ihracat mik- tarı neden azalıyor? Neden bu madde- ler yüzünden memleketimize az parâ giriyor? Bütün bunlar elimizde olmıyan se- beplerden ileri gelmektedir. Ticaret anlaşmalarındaki tahdidat, her mem- lekete bu gibi yiyecek maddelerinin ithalâtını tahdid etmektedir. Zaman zaman her memlekette yumurtayı 07 kullanmak, yahut fındığı az istihlâk etmek yolunda tasarrufa riayet için propaganda yapılmaktadır. Yumurta- da olduğu gibi, afyonda ve diğer bazı maddelerimizin ihracatında da bir aza- lış göze çarpmaktadır. Bu şeralt al- tında, Türkiye “ihracatını yâlnız bu mallara istinad etlirmek- nedefeceye kadar doğru olabilir? Bir taraftan bu malların ihracını kolaylaştırmak, ve bunlara mahreçler bülmük yolları aranırken, dış ticaretimizi genişlet- mek için, yeni ihrac maddeleri ara- mak ihtiyacı karşısındayız. Başvekilimiz Celâl Bayarın, kamu- tayda okuduğu program da bizi bu sahada tatmin eden kısımlara tesadüf etmekle büyük bir ferahlık duyuyo- ruz. Bilhassa üç senelik maden plânı, Türkiye ihracatında yeni bir sahanın açılmasına sebebiyet verecektir. Başvekilimizin izahatına göre, 941 senesinde Türkiyenin maden ihracatı 14 milyon küsur lirayı bulacaktır. İhs raç edilecek madenler arasında, dün- ya piyasasının büyük bir hararetle aradığı demir cevheri krom, bakır da bulmaktadır. Nitekim Avrupa firma- | larından alâkadar yerlere gelen taleb- lerde bu nevi madenler istenilmekte- dir — H.A. B. Makdanaldın ölümü ingilterede büyük teessür amele fırkasının başında bulunmuş ve üç defa başvekâlete geçmişti. 1934 de başvekâleti B. Baldvine terk Bugünlerde Hamburgta gayet kıy- | © B, Makdonald sosyalit olmakla be- metli pullardan mürekkep bir. kolek- siyonun müzayedesi yapılıyor. Bütün meşhur posta pullarının birer büyük tarihi vardır, Bugün en kıymetli pos- ta pulu kırmızı renkli 1 sentlik İngi- liz « Güyenne adası puludur. Bu pul 1856 tarihinde basılmıştır. Dünyada bu puldan yalnız bir tane vardır. Bu meşyur pul şimdiye kadar bir- çok sahipler değiştirmiştir. Son defa Amerika milyonerlerinden Hind mez- kür pulu 7343 İngiliz lirasına satın almıştı. Hind öldüğü zaman pul karı- sına geçmişti. Kadın teklif edilen yüksek fiatlere rağmen © pulu sat- madı. Bundan birkaç sene evvel pul Londrada teşhir edildiği zaman iki si- lâhlı jandarma câmekânının yanımda nöbet beklemişti. Bundan seksen S€- ne evvel yirmi paraya satın alnan bu pul için doğrusu büyük bir şerefi, Bethofenin ruhu Meşhur bestekâr Griey, Oslo'da bir. konser verdi. Sade kendi eserlerini çaldırdı, yalnız sonda Bethofenin bir eserini . , Ertesi günü Tildens Tegn rin kötü olduğundan bahsetit. rTabör son zamanlarda muhafazakâr- “larla anlaşmış ve milli kabineye gir- mişti. Amele fırkası erkânından bir kısmı kendisini takip etmişti. Fakat büyük bir kısmı kendisine düşman kesilmişti. « B. Makdonald son zamanlarda has- talanmıştı. Esasen uzun müddetten- beri gözlerinden rahatsızdı. Doktor- B. Makdonaldin bir çok eserleri vardır. Kendisi 70 yaşında idi.) Yeni Terkos çeşmeleri ” Gelecek ayın on beşinden itibaren Kırkçeşme sularının kesilmesi üzerine halkın susuz kalmaması için şehrin muhtelif yerlerinde yeni Terkos çeşme- leri açılacağını yazmıştık, Çeşmelerin hangi semtlerde açılacağını tayin eh mek üzere dün belediye sular idaresin- de vali ve belediye reisi B. Muhiddin Bu makaleyi okuyan Grleg hemen | Üstündağın reisliği altında bir toplan. telefonu açtı, münekkidi buldu: tı yapılmıştır, — Ben Bethofenin ruhuyum, dedi, Dünkü toplantıda yeniden kesilecek siz müsikiden anlamıyorsunuz, Grteg olan çeşmelerin günde akıttığı su mik- nin musiki münekkidi bir makale yaz» | koriserinde çalınan son parça benim. | tarı tesbit edilmiş ve yeni çeşmeler için de ve konserin sonunda çalınan esö- dir! bir plân hazırlanmıştır, Istanbulun imarı işi çabuk başarılacak Kara ve deniz nakliyatının ve ticari mahiyette işlerin belediyeye devri, hükümetin “yardımı belediyenin işini kolaylaştıracaktır Başvekil Celâl Bayarn Büyük Millet Meclisinde okuduğu program- da şu satırlar vardır: «Belediye gö- lirlerini arttırmak için tedbir alına- cak, şehir dahilinde kara ve deniz nakliyatının, diğer ticari o mahiyette işlerin peyderpey belediyeye devri 1e- min edilecektir. Seyyah celbi bakı- mından ehemmiyeti olan şehirlerin imarına umumi bütçeden yardım edilecektir.» Şehir dahilindeki kara ve deniz Dakliyatının e belediyelere verilmesi İstanbul için büyük ehemmiyeti ha- izdir. İstanbulda başlıca deniz nak- liye vasıtaları Akay ve Şirketi Hayri- yedir. Biz bunların belediyeye geç- mesi lâzım geldiğini bir çok vesile- lerle yazmıştık. Kabinenin programina bakılırsa hükümetin de bu noktai nazarı ter- viç ettiği anlaşılmaktadır. Şu halde bu iki müessösenin yakında belediyo- ye devri temin edilecek demektir. Akay bir devlet müessesesidir. Bu- nun belediyeye devri bir kanunla kolayca temin edilebilir. Şirketi Hay- riyeye gelince, burası hususi bir mü- €ssese olduğundan imtiyazının satın alınması lâzım gelmektedir. Hükü- metin lasavvuru kuvveden fiile çıka- rılacağı zaman tabii müzakerelere girişilecektir. Haliç şirketi şimdilik muvakkaten belediye tarafından idare edilmekte- dir. Yeni vaziyet üzerine Haliç va- pur nakliyatı da tamamen belediye- ye devredilecektir. Programdaki: «ve diğer ticari ma- hiyette işlerin peyderpey belediyele- re devri temin edilecektir» fıkrasına gelince, İstanbulda ticari mahiyette başlıca elektrik ve havagazı şirket- leri mevcut olduğu, hükümetin prog- ramlie bu şirketleri istihdef ettiği söyleniyor, Elektrik şirketile Nafıa Vekâleti arasında bir müddettenberi müzake-ç reler yapılmaktadır. Bu müzakereler . şirket imtiyazının satın alınması et- rafında olmamakla beraber şirketin tesisat ve imtiyazını hükümete dev- retmek istediği anlaşılmaktadır. Belediye kanunu, imtiyaz müddeti bilen veya hükümetçe satın alınan şirke ve müesseselerin belediyelere devredileceklerini ; tasrih - etmiştir. Terkos ve Kadıköy su şirketleri sa- tın alındıktan sonra belediyeye dev- redilmişlerdir. Bu sebeple elektrik ve havagazı şirketleri satın alınınca bunların da belediyeye geçecekleri muhakkak sayılmaktadır. Hükümet «seyyah (celbi bakımın. dan ehemmiyeti olan şehirlerin imâ- rms umumi bütçeden yardım edile- ceğini» bildirmektedir. Bu yardım- dan istifade edeceklerin başında İs- tanbul bulunmakladır. kabil olduğu kadar kısa bir zaman- da imar plânının tatbiki düşünüldü- gü bir sırada bu yardım girişilecek işi çok kolaylaştırazaktır. Kara ve deniz nakliyatının ve di- ğer ticari mahiyette işlerin belediye- ye devri ve hükümetin yardımı sure tile İstanbul tahmin edildiğinden ya- kın zamanda mamur bir hal alabile- cektir. . 1 İzmir valisi B. Fazlı Güleç Istanbulda izmirin iktisadi faaliyeti umumi harpten evvelki. vaziyeti buldu . İzmir valisi B. Fazlı Güleç birkağ | gündenberi şehrimizde bulunuyor. İs- tanbul vali muavinliğinde iken kendi- sini halka sevdiren B. Fazlı dün İs tanbul vilâyetine gelerek eski arka- daşlarını ziyaret etmiş ve bir muhar- ririmizi kabul ed&tök İzmir işleri etra- fında sorulan muhtelif suallere şu iza- hatı vermiştir: — İstanbula birkaç gün için ve hu- susi işlerim zımnında geldim. Pazâr günü dönmek niyetindeyim. İzmirin iktisadi vaziyetini hükümetin birkaç sencdenberi aldığı güzel tedbirler sa- yesinde günderi güne inkişaf etek: tedir. Mahsul satışları son günlerde normal bir seyirle arzu edilen hedefe doğru: yürümektedir. Muhtelif meh- Sullerden noksanlıklar biribirini ikmal ” etmek suretile türlü ekim mıntakası olan mıntakamızda bence halkın ta- mamen Jehinde bir netieye varacağı şüphesizdir. İzmirin umumi ihracatı 80 milyon liraya yakındır. Bu miktar harbi umu: miden evvelki normal sayılan yıllarla | mukayese edilirse bugünkü vaziyet da- ha müsaittir. Herhalde İzmirin . bu- günkü iktisadi faaliyeti eski yıllardan çok üstündür. Birkaç sene evvelki buh- ran yıllarında tezahür eden aksaklık- lar hemen tamamen yenilmiş bulun- maktadır. İzmir belediyesi borçlu olmasına rağ- men bugünkü belediye reisinin ve şe- hir meclisinin himmetlerile varidat iş- leri yoluna . girmiş ve bütçe, yüksel- miş bulunmaktadır. Belediye temin et- tiği varidatla imar işlerini başarmak- tadır. Başta çok isabetli bir adım olan Kültür park ve fuar işi gelmek üzere .belediyenin her sahada faideli him- metlerini hergün görmek mümkün- dür, Bu sözlerimle İzmirin ihtiyaçla- rını tatmin edilmiş olduğunu iddia etmek istemiyorum, Fakat eldeki vesaite göre işin değeri olur. 2 BHüsusi idare bütçesi bu sene bilhas- &a yeni yol işlerile mahmuldür. Yıllar. dan beri, hasseten general Kâzım Di- rik zamanmda büyük g yapı- lan muhtelif yollar İzmir iktisadi böl-” gesinin ihtiyaçlarını henüz kapatama- mıştır. Onun içindir ki, umumi meclis mesaisini programlarken yeni yolları ön plânda tutmak lüzumunu hisset mişir. Menemenle Manisayı, Dikili ile £