1 Ocak 1987 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 30

dar. veri kaçağını önlemek için, verileri alabilecek nitelikte bir “ekrezervudcr” yaratılmış oluyordu böylece. Denetim merkezinin yetkisi içine yalnızca bilimsel verilerin kabulü ve güvenceye alınması girmiyor- du, Orada ayni zamanda deney- lerin seyri de gözlenmekte idi ve zorunluluk doğarsa, güçlükler karşısında nasıl bir tepkide bulun- müak gerektiğine ilişkin bir karara varılıyordu. Uzay laboratuvarında ise güç- lükler yok değildi: Bir deney sıra- sında, örneğin. uzay gemisinde- ki bir izaba fırının ısısının yükseltil- mesi gerekiyordu, ama gene de fırının, astronotlar kapıyı açarlar- ken ellerini yakacak kadar kızgin olmama zorunluğu vardı. Önceleri böyle bir sorun, yeryü- zü ile uzay gemisi arasında daki- kalarca süren bir diyalog gerek- tirirdi ki, deneyin başarısı ve mü- rettebatın güvencesi bu diyaloga bağlıydı. 1985 yılında ancak sa- niyeler süren bir çabukluk içinde yapılmayoa başlandı bu, Denetim merkezindeki bir bilgisayar çözü- mü bulmuştu Burada asıl önemli ve belirleyi- ci olan ilke gerçek-zamanlı işlem- dir. Veriler. denetim merkezinde- ki ana bilgisayarlara bağlanan alt-sistemlere anında geçirilirler ve bunlar bu verileri hiç duraksa- madan (insan için) değerlendirir- ler. Teslim alınan ikil (bit)zincirler, özel olarak geliştirilmiş program- 30 lar aracılığıyla fiziksel standart bi- rimlere çevrilirler, Grafik yazılım (software), deneylerin akışının grafik tasarımlar yoluyla (örneğin. sütun diagramlar) yer personeli tarafından hemen hemen “canlı” olarak izlenebilmesini sağlar. Hızlı kararlar alma sözkonusu oldu- ğunda. yerdeki denetim persone- li bilgisayarın hesaplama gücüne ve bağlantılı veri bankalarının malzemesine- destek sağlar Uzay mekiği gemisindeki astro- notların bu bilgi seliyle bizzat ilgi- lenmelerini varsaymak, örneğin deney sonuçlarını gemi bilgisa- yarına al İle yazmalarını bekle- mek tabii ki saçma olurdu. Ölçü- len değerleri doğrudan bilgisa- yara İleten çok sayıda “sensor” vardır. Bunlar, örneğin anılan iza- be fırınındaki ısı sondajları ya da sınama personelinin kan basıncı nı ve nabzını gözleyen bedenle- rinin uzaydaki tahammül gücünü yoklayan ölçüm aygıtlarıdır. Ge- mi bilgisayarlarının başlıca göre- vi, deneylerin sonuçlarını yeryüzü- ne iletmektir. Sürekli veri akımı sa- yesinde, bilim adamları yukarda tam © anda neler olup bittiğine ilişkin bilgi sahibi olurlar. Birçoklarını uzay mekiğinin ge- mi bilgisayarlan konusunda şaş- kınlığa uğratan şey, sadece 1â KByte iş deposuna sahip bu bilgi- sayarların yeryüzündeki av bilgi- sayar pazarında oldukça güvenli bir tarzda dükkan koruyucusu olarak kullanılabilecekleridir. ÖOberpfaffenho- fen Denetim Merkezi: Bilim adamları, en modem bilgisayarlar aracılığıyla, uzaydaki deneylerin değerlendirilm- esini almış oluyarlar. Uzoay gemisinin elektronik aygıt- larına ilişkin teknik verilerin az et- kileyici olmasının bir nedeni. uzay mekiği gibi büyük projelerin geli- şimlerinin uzun bir zaman -yakla şik 10 yıl- almasıdır. Daha 70'li yıl- ların ortalarında bu gelişim teknik bakımdan bu tür yoğun sistemler- de görülen en yüksek konumuna ulaşmıştı. Kısa vadade yeni ve iş yapma kapasitesi daha büyük aygıtlara geçilmesi ise uzaya İliş- kin tüm elektroniğin yeniden tasa- tımlanması anlamına gelirdi ki, bu da, zahmete değmez: Elektro- nik yapı taşlarının uzay için elve- rişli olup olmadıklarını ancak uzun vadeli ve çok çetin sınamalar so- nucunda kaniıtlanabilmektedir. Gene de, uzay gemisi ile yeryü zü arasındaki veri akışında, bu-, gün bile önemli bir kısıtlanma söz- konusudur. Elde sadece tek bir iletim uyadusu hizmete hazır bulurr duğundan, bağlantı ancak tüm zamanın yarısında olup bitmekte- dir. Buna rağmen, bu durüm, uzay yolculuğunun ilk dönemine, örneğin Apollo -yayınlarına göre, çok büyük bir ilerleme sayılır. O dönemde, uzay kapsülüne bağ- lantı, zamanın ancak onda birin- de mümkün olabiliyordu- geri ka- lan uçuş süresi boyunca, yYeryüzü- nün gölgesi bir bağlantı kurulma- sını engelliyordu. Bağlantı süresinin çok büyük öl- çüde artırılmış olması, mekik ya- yınında, tüm dünyaya yayılan se- kiz istasyonlu bir veri ağının kurul- cOmmodore A