1 Mayıs 1937 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 3

& K er, ——— 1-5 1937 Wüzülü H Büyük başın büyük derdi B üyük başın büyük derdi olur derler. Yeni başlıyan silâh yarı- $t karşısında büyük devletlerin dert- leri de büyümüştür. Her memlekette mali senenin kapandığı ve yeni bir mali senenin başlamak üzere bulun- düğü bir ay içindeyiz. Hükümetler yeni senenin büdcelerini hazırlamak- la meşguldürler. Almanya ve Sovyet Rusya gibi sağ ve sol diktatörlükle- rinin büdcelerinden bir mana çıkarı- lamaz. Sovyet Rusyada- eşyanın V© emeğin para ile ifadesi mümkün de- ğildir, Almanyaya gelince; bu dev- let mali vaziyeti hakkındaki rakam- ları gizlemektedir. İtalya rakamları- na da pek itimad edilmiyor. Mali vaziyetleri hakkında sarih malümat almabilecek olan üç büyük demokrat devlete gelince; yeni sene büdeelerine bakılacak olursa, bunlar arasında mütevazin bir büdce yap- maya ancak İngilterenin muvaffak fıl- duğu anlaşılmaktadır. İngilleren:n yeni sene büdcesi sekiz yüz altmış UÇ milyon ingiliz lirasıdır. Ve maliye na- zirı, geçen seneye nazaran fazla olan masrafı şu iki tedbirle kapatmaya muvaffak olmuştur : 1 — Kazanç vergisi olarak her in: giliz lirasma dört şilin altı peni vergi alınmakta idi. Yeni sene büdcesinde bu nisbet dört şilin dokuz peniye ©- karılmıştır. Bir ingiliz lirası yirmi $i- lin ve bir şilin de on iki peni olduğ'll: na göre, İngilterenin kazanç vergisi nisbeti, yüzde yirmibeşten azıcık aşa- ğı demektir. : 2 — İkinci tedbir olmak üzere, î!n bin ingiliz lirasından fazla kâr temin eden ticaret ve sanayi müesseselerin- den gittikçe artan bir nisbet ı'izer: munzam bir vergi alınacaktır. Bu mü- İngilterenin silâhlanma tatbikinden istifade ©- silâh masrafının esseseler, progr deceklerine göre, üklenmeleri bir kısmını da bunların yükl yi adâlete uygun görı'ilmı'işkı'ir. ln_ailte- re bu iki tedbirle gelecek 'mılı. se- ne büdcesinde tevazün temin ediyor. Fransız büdcesine gelince; bunun Otuz iki milyar frank açığı olduğu bildiriliyor. Fransız hükümeti, l_:azı' masrafları azaltarak bu açığI le?' şmakta i- altı milyara indirmeğe çalr ı ol- se de işçi teşkilâtları buna mani mak için harekete geçmişlerdir. Bluı.n hükümeti, bir taraftan tasarruf isti- yen radikal sosyalistler ile boyuna masraf kapıları açan sol cenah züm- releri arasında ne yapacağını şasır- mıştır, Fransadan Amerikaya geçince; burada insan denilen mahlükun muha- kemesi duruyor, Amerikanın maliye rakamları Avrupa devletlerinin Ta- kamlariyle mukayese edilemez. Bun- lar dolar sayısı değil, astronomik b_îf takım rakamlardır. Geçen senenin Büdcesi üç milyar dolar açık vermiş. Yani yalnız büdce açığı ingiliz büd- cesinin üçte ikisini buluyor. Fakat bu paranın büyük kısm:, İngiltere V© Fransada olduğu gibi, silâha değil,. içtimai yardıma sarfedilmiştir. İçtimai yardım faslının üçte ikisi de işâid“_" yardımdır. Hükümet tasarruf için i$ş- sizlere yardım vazifesinin bir kısmı- nı mahalli hükümetlere yükletmek istemiştir. Bu suretle üç yüz Illiıyo_" dolar tasarruf yapılabileceği düşü- nülmüştür. Fakat hükümetler bu ka- dar ağır bir yükü kabul etmiyorlar. “Dole” adı verilen bu işsizlere yardım faslı, Amerika büdcesi için çok ağır bir mali yük olmuştur. Ve amerikalı- lar gittikçe ağırlaşan silâhlanma mas- taz- rafının yükünden ziyade b yikini his etmektedirler. Sözün kısası, yeni mali sene, bfi' yük devletlerden hiç biri için ümid verici şartlar altında girmiyor. Her devletin büdcesinde vergi ile kapatı- lamıyacak ve fevkalâde tedbirler a- İmmasını istilzam edecek açık — var” dır. En iyi vaziyette bulunan İIIGH“.' rede büdcesini mevcud kazanç verşı- sinin nisbetini artırarak ve yeni bir ve. xi ihdas ederek kapatmayı düşün- mektedir. A. $Ş. ESMER DIŞ H A B V. Espana kruvazörünü ükümetçi tayyareler âsilerin batırdılar İngiltere ve Fransa Bilbao şehrinin boşaltılması alıyorlar için müşterek tedbir Londra, 30 ( Hususi ) — Hükün.ıet— çi kaynaklardan bildiriliyor: Madrıd.in bombardımanımna devam edilemktedir. 'Toledo bölgesinde topçu düellosu _ol- muş, Aragonda hükümet tayyafelerııâ- si mevkileri bombardıman etmişlerdir. Er-Frlans'ın Fastan gelen bir tayyare- si bir harb gemisi tarafından bombar- dımari edilmişse de isabet vaki olma- mıştır. Bir âsi kruvazörü batırıldı Royter bildiriyor: Santander civa- rında hükümet tayyareleri Espana adlı âsi kruvazörünü iki buçuk saatlık bir arebeden sonra batırmışlardır. Ge- mide panik çıktığından tayfalar kendi- lerini denize atmak mecburiyetinde kal. mişlardır. 16.000 tonluk olan bu gemı:fie muhtelif çapta 28 topla 10 mitrralyöz ye 2 tayyare topu vardı. muh B. Delvayo ve bayanı Parise gel- mişlerdir. Espana nasıl battı? Bilbao, 30 (A.A.) Havas bildiri. örü Santandere gi- or: Espana kruvaz 5 > abta çalışırken den bir ticaret gemisini z batırılmıştır. İçinde 854 tayfası vardı. Ve nasyo- nalistlerin en kuvvetli gemisi idi. Espananın yanında bulunan Velasoo torpitosu zabitleri kurtarılmxştı'r. Şan. tanderden gelen balıkçı gemileri de tayfa ile meşgül olmaktadır. Vakanın şu suretle geçdiği 8 miştir. ş Önce Valesko torpitosu ticaret B€- misine 12 mermi atmış fakat tı.ıtur.ama— mıştır. Vapurun radyo ile hâdiseyi ha. ber vermesi üzerine Cumhuhireyet tay- yarelerinden bir filo vapuru himaye için derhal hareket etmiş ve attığı tor. piller espanaya isabet etmiştir. Valas. ©60 torpitosu 1044 — tonluktur, 1922 de denize indirilrmitir Makinası 33.000 bey- gir kuvvetinde, sürati 34 mildir. içinde 102 lik 3 topla Vikers sisteminde mü- teaddid hafif toplar vardır. renil. Bask cephesinde Hükümetçi kaynaklardan bildirili- yor: Eibar bölgesinde cumhuriyetçiler Bask milislerinin ricatını koı'uıınakt—aT dırlar. Durango bölgesinde bi.ı- muhl?lı taarruzla âsilere mühim zayiat v.erdı- rilmiştir. Bir çok âsi tayyareler_ Bııb?o ve civarını bombardıman etmişlerdir. Galdakano kasabasında 12 ev yıkılmış, rmanlar tutuşm ğ ivar O ! G ralyöz ateşine tutmuş- yareleri halkı mit lardır. Âsilere göre iler Bask ceph inde — ilerlemeğ devîîı ettiklerini, tamanşiylî _harab ol- muş bulunan Guernika şe.hnnı mu!.:ave- metle karşılatımaksızın ışgal. ettikten sonra sahile kadar sarkta ve şı.mglde bu- lunan bütün kasabaları işgal ettıklenm, hükümetçilerin mevzilerinin şimdi Bil- bao'ya 20 kilometrelik bir me.safede 'b_u- lunduğunu, Franko kuvvedîrmın milis- lerden 400 esir ve mühim mıkdard? harb malzemesi aldıklarını bildirmektedirler. Bilbao'nun boşaltılmasi işi Salâhiyetli bir kaynaktan öğrenildi- ğine göre Fransa ve İngiltere Bilbao'yu şu şartlar altnıda boşaltînağx ka.bul et- mişlerdir : Bask hükümeti mü'ltefıler hak- kında siyasi tercih sebebleri gösterme- meği vadedecek, Fransa ve İngiltîre. de tahliye tarihiyle vapur sayısını bddıfe. ceklerdir. Salamanka hü.lıümen_ tahliye gıeyhinde müdahale etm.lye::cktır. Hen- dey’deki ingiliz delegesine bu sonunc.u nokta hakkında temaslarda bıüw b çin talimat verilmiştir. Bask mahfıll'erı- ne göre mültecilerin Ba_sk va_pu.ı:l;fışle San Jan dö Lüz'e gönderilmesi duşunti.l— mektedir. Bunların bir kısmı Fransaya, bir kısmı da İngiltereye sevkolunacak- tır. yardım şekli Bask hükümeti tarafından m ihtiyarların, — kadınların tahliyesi için icabeden aman, ingiliz İngilterenin olmıyanların, ve çocukların iyeni tedbirler ittihaz edildiği z Âsi kuvvetler önünden kaçan silvil halkın acıklı hali İrlanda'nın Yeni Anayasası Dublen, 30 (A.A.) — B. Dö Valera- nin gelecek umumi seçimde serbest İr- landa milletinin tasvibine sunacağı ye- ni kanun esası projesinin metni neşre- dilmiştir. Projede — bir meclis, — bir de senato kurulması düşünülmekte- dir.. Umumi — vâlinin yerine cum- hur başkanı gelecek ve cumhur başka- nı ezcümle veto hakkını haiz buluna- caktır. Serbest İrlanda devletinin ismi “Kire,, olacaktır. Projede ne kıralın, ne büyük Britanyanın ismi geçmemekte- dir. Cumhur başkanı yedi sene için se. çilecektir. Montrö konferansında yeni güçlükler çıktı Montrö, 30 (A.A,) — Kapitülasyon- lar konferansının umumi komisyonu yerli ve yabancı tabirinin tarifi meselesini konuşmak üzere toplanmıştır. Bu hu. susta bir taraftan Mısır ve diğer taraf- tan İngiltere ve Fransa delegasyonla- rı arasında yeni güçlükler çıkmıştır. Konferansa iştirak etmiyen devlet- lerin tabaaları meselesine gelince, kon- feransın bu hususta salâhiyeti olmadı- ği ve meseleyi Mısır hükümetinin a- lâkadar devletlerle doğrudan doğruya haletmesi icab ettiği hususunda muta- bık kalımmıştır. hükümeti bunlardan açık denizde ingi- liz filosu himayesinde nakledilecek va- purlar verecektir. Kara suları sınırıma saygı göstermek arzusundan mülhem olan bu kayd nakliyatın emniyetine halel vermiyecektir. Zira Bilbao limanının müsaid vaziyeti dolayısiyle kıyı batar- yaları vapurları kara suları hududuna kadar himaye edebilecek vaziyette bu. lunmaktadır. Esasen âsi gemilere hiç bir zaman bu hududu aşamamışlardır. İngiliz hükü. metinin yardımına karar verdiği bu in- sani işin yapılması âsilerin tasvibine bağlı bir şey değildir. Asilerden henüz hiç bir işar alınmamıştır. Salamanka ile Bilbao arasında rehi- neleri mübadelesi hakkındaki suale he- nüz Madrid decevab vermemiştir. Avam kamarasında — Bugün avam kamarasında B. Eden'e bir çok sualler sorulmuştur. Bu arada, general Mola'nın Bilbao'nun tahrib edi- leceği hakkındaki tehdidinden haberdar olup olmadığı ve buna engel olmak için öteki devletlerle konuşup konuşmadığı . B. Eden bu hususta ingi- liz elçisinden haber beklenildiğini söyle- miştir. Morning Post, Rezolüsyon kru- vazörünün ispanyol sularına gideceğini bildirmektedir. |KÜÇÜK DIŞ HABERLER X Vaşington — Amerikanın taraf- sızlığı hakkındaki kanun projesi senato ve parlamento tarafından tasdik olun- duktan sonra B. Ruzvelt'in tasdikine su- nulmuştur. Yeni proje cumhur reisine geniş salâhiyetler vermekte, yalnız ilk maddelere ambargo koymak hakkını vermemektedir. X Londra — Londra otobüslerinin grevine engel olmak üzere yaprlan ko- nuşmalar akim kaldığından grev 1 ma- yısta başlayacaktır. X Moskova — Kesilmiş olan mon- gol - mançu sınır konuşmalarına 15 ma- yısta yeniden başlanacaktır. X Berlin — İngilterenin yeni büyük elçisi B. Nevil Henderson buraya gel- miştir. X Şatham (Amerika — Tuğyandan kaçan halk evlerine dönmektedir. Sular alçalmağa başlamıştır. X Roma — Fon Noyrat 3 mayıs ta- rihinde Romayı ziyaret edecektir. X Moskova — Pravda gazetesinin yıldönümü dolayısiyle, bir muharrirle 15 mürettibe nişan verilmiştir. X Sofya — Paskalya dolayısiyle kı- ral 463 sivil ve askeri mahkümu affet- imiştir. X Sofya — Filibe enternasyonal ser- gisi, 11 millete mensub 420 firmanın iş- tirakiyle 3 mayısta açılacaktır. X Moskova — Tayyareci Erşov bir ton yükle 9.190 metreye çıkarak fran- sız Burden'in rekorunu kırmıştır. X Koblenz — Fransisken papasla- rından Julien, ahlâksızca hareketlerinden dolayı iki hapse mahküm olmuştur. X Moskova — Kaganoviç adlı 11.000 tonluk yeni hir sovyet buz kıranı deni- ze indirilmiştir, X Moskova — 128 kilometre uzun- luğunda, 5,5 metre derinliğinde ve 85,5 metre genişliğinde olan Volga - Mosko- va kanalı işletmeye açılmıştır. Bu su- retle Moskova Karadeniz, Hazer deni- zi, Beyaz deniz ve Baltık denizine bağ- lanmış olmaktadır. X Berlin — Hitler “Bana dört senec mühlet veriniz” adlı sergiyi açmıştır. Dr. Şaht Parise gidiyor Berlin, 30 (A.A.) — Alman kayna- ğından bildirildiğine göre, Doktor Şaht, beynelmilel serginin alman pavyonunu açmak üzere 26 mayısta Parise gide- cektir. Acele Satılık Yemek Odası zarif bir yemek — masası, ve mükemmel Yeni ve bir büfe, bir dresuar, bir divan acele satılıktır. Talip olan- ların Havuzbaşında Kızılay karşısında Ragıp apartımanı kapıcısına müracaat- ları, 1—1821 kâğıd A"ğahalılığı ve kitabçılığımız SON POSTA'da Muhiddin Birgen, gene kâğıd pahalılığı meselesini ele ala- rak, piyasadaki kâğıd buhranı yüzünden neşriyatımızın durmak tehlikesinde bu- l dair y kale dolayi- siyle bir çok mektublar almış olduğunu söylüyor ve bu kâğıd meselesinin sü- ratle halledilmesi gerekli mühim bir memleket derdi olduğunüu belirterek şöy- le diyor : “Kitabı pahalandıran, her gün pa- halanmakta olan kâğıddır. Önümüzdeki haftalarda kâğıd daha pahalanacaktır. Belki de 937 senesi hiç bir hususi elin kitab tab etmiş olduğunu göremiyecek- tir. Memleketteki kitabın çoğalması için lâzımdır. Bu luğu temin etmek de, ancak bir kitab siyaseti ile kabildir. Türkiyenin bir yol siyaseti, bir maden siyaseti, bir ticaret siyaseti, bir sanayi siyaseti olduğu gibi, bir de ki- tab siyaseti olmak zarureti zaten öleden beri kendisini hissettiriyordu. Bugün, yüzde yüz elli arimış olan kâğıd fiyat- ları artık bu zarureti son haddine ge- tirmiştir. Meseleyi bir kerre daha Saf- fet Arıkan'ın dikkatine arzetmekten ken- dimi alamadım. Onun eli de bir inkilâb- cı elidir, onun eli de bu işe yapışmalı ve Türkiyede kitabı ucuzlatma için bir ki- tab rejimi, bir kitab siyaseti tesis etme- Hdir. Kitab yazmak isteyenler, kitab tâabileri ve kitab okuyucuları, bu iş için, Maarifin karşısına geçmişler, “yardım” diye yalvarıyorlar.” BALKAN ANTANTI ve BULGARİSTAN CÜMHURİYET'te Yunus — Nadi, Başbakanımızla dış bakanımızın Sofya- da Bulgar devlet ricaliyle yaptıkları gö- rüşmelerden sonra Bulgaristanın da Bal kan Antantına girmesinin temin edilmiş olduğunu temenni ederek diyor ki : “Bulgaristanda Köseivonof hüküme- tinin bu yolda seleflerinden daha ciddi çalıştığımı ve bütün komşulariyle iyi geçim siyaseti takib etmekte büyük bir hüsnü niyet ve ona göre de ciddi gay- ret göstermekten hali kalmamakta bu- lunduğunu memnuniyetle kaydetmek lâ- zımdır. Bu hükümetin dost ve müttefi- kimiz Yugoslavya ile akdine muvaflfak h kbilzmi Ş M A 5 | ş Veti : son L niyetin ve bu gayretin öğünülecek fili eserlerinden biri sayabiliriz. Bulgarista- nm diğer komşulariyle de ayni suretle anlaşma neticelerine vararak zamanla Balkan Antantında kendisini bekliyen mevki işgal et i i ederi: Anlaşma ve bariış siyasetinin diğer her türlü hissi hareketlere üstün menfaatli bir yol olduğu her gün daha ziyade te- barüz eden bir hakikattir. Son zamanlara kadar Balkanlar bin- ntefis Balkanlıların yekdiğerine karşı hu- susi hesablar taşımaları ve bu halin ba- zı devletlerce isti edilmesi neticesi olarak daima kürrei arzın en — karışık veya karışmağa en müsaid bir yeri sa- yılıyordu. Muhtelif meyvalardan yapı- lan bir tatlının adı “Makodonya sala- tası” dır. Bu Makodonya salatasının de- lalet ettiği mana arap saçı gibi bir şey- dir! Böylece Balkanlıların kendi arala- yında didişmelerinin bir istisinar mev- zuu olduğu iyiden iyiye tahakkuk ettik- ten sonra bu kardeş milletler arasında hakikaten giderek kardeşliğe kadar va- racak bir imiyetin tesisi en fık ış olacağı kuvvetle fark ve temyız edildi ve işte bu anlayıştan bugün bü- tün dünyanın gipte ettiği Balkan An : tantı doğdu.” Muharrir, Bulgaristanın da bu An- tanta girmesinin diğer Balkan devletle- rince hararetle temenni edilmekte oldu- ğunu belirtiyor. Muamele vergisi tenzilâtı Finans ve ekonomi bakanlıkları mu- amele vergisi kanunu hükümlerine gö- re, 937 mali yılı içinde tatbik edilecek muamele vergisi tenzilâtı payı cetvelini hazırlamağa başlamışlardır. Geçen yıl- larda bu cetvel geç kaldığı için, bu se- ne vaktinde yetiştirilmesine çalışıla- caktır. Mumhane antreposu İstanbul, 30 (Telefonla) — Mumha- ne antreposunun yapısı biter bitmez ye- ni yapılacak yolcu salonunun arka ta- rafında kara nakil vasıtaları için büyük bir park yaptırılacaktır.