16 Ekim 1964 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 17

41 yaşındaki genç Başbakan, ta- bii İranın "klâsik mukavemet unsur- ları" ile (okendisine "çocuk" çirebilmek için bir yandan Şahın sar- sılmaz itimadına, diğer taraftan bü- yük şahsi meharete muhtaç bulunmak tadır. "Hiç bir düşmanlık, sivrilmiş bir insana karşı kendi yaşıtlarından gelen düşmanlık kadar amansız de- ğildir" sözü, böyle bir hayat tecrübe- sinden başarıyla geçmiş olan o İsmet Paşanın sözüdür. şahın «6 Madde"si . Bugün İran. resmi oedebiyata göre bir ihtilâlin içindedir Ancak ihti- lâlin adı "Taht İhtilâli"dir ve Şahtan gelmektedir. Bu, bir hükümdar için çok basiretli bir davranıştır. Eğer bir ihtilâl olacaksa bunun Tahta karşı değil de Tahttan gelek yapılması elbette ki Tahtın sahibi için tercih edi- lecek bir alternatiftir. İranda Şahı o "Tabii.. böyle gitmeyeceğini biliyordu, onun kaynaklarından da- için bir kusur değil meziyettir. Şahı, davranışının sebebi dolayısıyla akılsız bulmayıp hareketlerindeki samimiyet payı bakımından noksan görenler de İranda mevcuttur. Şahın giriştiği ha- reketi basarıya ulaştırıp ulaştırama- yacağı tabii henüz meçhuldür Fakat kendisiyle temas edenlerin Muhammed Rıza Şah Pehleviyi samimi bulma- maları mümkün değildir. Şah memle- ketinin menfaatinin nerede hangi Tahtının rında Saadahat Sarayının güzel dö- şenmiş odasında Şahı dinlerken in- san çok zaman karşısında bir taçlı baş mı var, yoksa bir sosyalist lider mi konuşuyor tereddüde düşüyordu. Mu- hammed Rıza Pehlevi İran kurtara- cak yolun toprak reformundan, koonpe- ratiflerden. sosyal sigortadan. Başka halinden çıkarılmış devlet mekaniz- masından okuma yazma nisbetinin artmasından ve sağlık hizmetlerinin köye m m sosyal adalet- tengeçtiğinimükemmelen biliyordu. Nitekim bu prensiplerden altı ta- nesini Şah referandumdan geçirerek bugünkü İranın milli politikası hali- ne getirmeye muvaffak olmuştur "Taht ihtilâli" adı verilen ihtilâl, işte bu harekettir. AKİS, 16 EKİM 1965 Bu işlerin. Şehinşahın tacı Onun da ölçüsü var Şah, kendi ihtilâlini obundan iki yıl kadar önce planlamıştır. £ Millete sunduğu Oğula meşhur altı mad- desi şudur 1 — Toprak reformu 2 — İşçilere, çalıştıkları müessese- nin kârından hisse verme 3 — Eğitim Seferberliği 4 — Ormanların devletleştirilmesi 5 — Parlâmento seçimlerinde re- form 6 — Devletleştirilen toprakların sahiplerine devlet fabrikalarından his se Millete bunları teklif eden adamın kendisiyle konuşanlarda bir sosyalist lider intiba: obırakmasında elbette ki şaşırtıcı taraf bulunamaz Şah. Madde"sinin 3 numaralısını Türkiye- den, 6 numaralısını Milliyetçi Çinden almıştır. Eğitim Seferberliğinin esası- nı, bizim "Yedek Subay Öğretmen" sis- temi teşkil etmektedir. Vatan görevi sırası gelen gençlerden bir kısmı İ- ranın dört bir tarafına bu yıldan iti- baren "Yedek Subay Öğretmen" ola- rak dağılmaktadır. Geçen hafta için- de bir gün Tahranda bu münasebetle bir tören yapıldı, yeni yedek subayla- ra "Kültür Ordusu" adı verildi ve biz- zat Şah bunların geçi resminde se- lâm aldı. Bu, hiç olmazsa "Umum Efkârla Münasebet" bilende Sanın bizden ilerde olduğunun delilidir. 6. Maddeye gelince bunun esası şudur : o Toprağı devletleştirilen bü- DIŞ GEZİLER yük arazi sahibine devlet para öde- memektedir. Devletin elinde fabrika- lar, işletmeler vardır. Bunlara ait his- se senetleri çıkarılmıştır. Devlet, iste- yen arazi sahibine, elinden aldığı ara- zisinin bedelini bu hisse senetleriyle ödemektedir. Bu suretle hem tarım, sahasında bulunan sermaye sanayi sa- yenmemektedir. 1950 yılında, devrin Parlâmento- sunda suiistimallerle mücadele konu- sunda alınacak tedbirler görüşülürken bir milletvekili hücuma uğramıştır. Kendisini küçük düşürücü laflar edil- miştir. İtimada şayan olmadığı ileri sürülmüştür. Batmankılıç adını taşı- yan bu milletvekili o zaman heyecan- la OE hş ve şöyle haykırmıştır : İtimada şayan olmayan kim? Ben “mi? Benim arazimin mecmuu İsvicrenin yüzölçümünden fazladır." Batmankılıç iranlıların hoşlandık- ları neviden bir mübalağa mı yapmış- tır, yoksa gerçeği mi söylemiştir, ma- lüm değildir. Ama bilinen. İranda “büyük toprak sahibi" denilen kim- selerin Türkiyedeki hemcinslerini çap olduklarıdır. ramının nasıl mukavemetle karşılandı ğını göstermeye yetebilir. Yeni bir hava İ ran gibi bir memlekette bugün ha- tılı manasıyla "seçim hürriyeti" "seçim serbestliği" gibi laflar edilmesi ancak bir saçmalıktır. İranlı. meselâ Tahranın trafiğinde son derece "şah- siyet sahibi" bulunmasına rağmen si- yasi davranışlarında asırlık baskıla- rın esiri altındadır. o Referandumda iki büyük baskı çarpışmıştır: İlerici Şahın baskısı ve gerici Toprak Ağala- rıyla Mollaların baskısı. o Bunlardan kazanan birincisi olmuştur Referan- dumun neticesi, "6 Madde"nin bir büyük liye tarafından onaylan- masıdır. Sah, bir başka basiret göstermiş- tir. Böyle bir litika hayatının sarsmak gerektiğini anlamıştır Bun- dan dolayıdır ki bir yeni ve gene eki- be şans tanımıştır. Bu ekibin basın- -a, bir eski Başkanın -ve bir eski Ankara (Büyük Elçisinin - oğlu Ali Mansur bulunmaktadır. Ali Mansur ve arkadaşları önce "İ- lerici Birlik" adını taşıyan, akademik mahiyette, memleketin aydınlarını bir araya getiren bir merkez meydana 1?