5 Şubat 1965 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 16

DÜNYADA OLUP BİTENLER, Başbakan Mansur Gericilerin kurbanı linçsiz bir kalınma çabası içinde bu- lunan İran, siyasi cinayetlere yabancı bir ülke değildir. İranda işbaşında bu lunanlar sağdan ve soldan gelen şitli tehditlerle (| karşılaştıkları yormuş gibi zaman zaman atılan kur şunlar; çekilen bıçaklarla yaralanırlar, hayatlarını kaybederler. Meselâ, bu- ünkü hükümdar Şah Rıza Pehlevi 1949 Şubatında bir üniversitelinin at- tığı üç kurşunla yaralanmış, ölümle burunburuna gelmişti. Onun arkasın- dan ,1949 Kasımında, Saray (Nazırı Hüseyin Hacir Tahrandaki Ulu Cami- de öldürülmüş. 1951 Martında da Baş- bakan General Razmara gene aynı ca mide "Fedeyan-ı İslâm" adlı gerici bir teşekkülün üyelerinden Tahinasbi tarafından katledilmiştir. General Raz maranın katlinden sonra yeni kurulan hükümetin başına peçen Musaddık, Tahmaabiyi ölümden kurtarmıştır. Fa- kat Tahmasbi, 1954 Aralığında, gene Tahran Ulu Camiinde, bu defada Mu saddıkın yerine geçen Başbakan Hüse- yin canını Zor kurtarabilmiştir. İranı çeşitli güçlükler içinde yönet- meye çalışan Şah ve çevresindekiler, geride bıraktığımız hafta içinde büyük bir darbe daha yemiş bulunuyorlar. 1964 Martında başbakanlığa getirilen 16 Hasan Âli Mansur önceki Perşembe gü nü koltuğunun altında bazı batılı şir- ketlere İran Körfezinde petrol arama imtiyazı veren tasarıyla Parlâmento bi nasına girerken, Buhari adında genç bir lise öğrencisinin tabancasından çı- ğa getirmiştir. Hüveyda, yeni İran ka- binesini geçen hafta sonunda Şaha tak dün etmiştir. Hüveyda, Mansur kabine sinde büyük bir değişiklik yapmamış- tır. Bu da gösteriyor ki yeni hükümet de eskisinin izinde, ağır aksak yol al- mağa devam edecektir. Şu satırların o yazıldığı o sıralarda, Mansuru öldüren Buharinin arkasında kimlerin bulunduğu konusunda hiçbir aydınlık yoktu. o Bazılarına göre Bu- hari son zamanlarda İran Şahına kar şı büyük bir kampanya açmış bulunan Nasır taraflısıdır. e Bilindiği gibi Na- sır, İran Körfezi üzerinde yalnız arap devletlerinin hak sahibi (o olduklarını ileri sürmekte ve İranın Batıya bu kör- fezde petrol arama hakkı vermesine şiddetle karşı koymaktadır. Bazılarına göre de, Mansuru öldü- renler İran hükümetinin petrol politi- kasından memnun olmayanlardır. Ger çekten Mansur işbaşına geldiği gün- den 1964 Kasımında petrol ürünleri ta- rifesini yükselttiği güne kadar, İran. da sevilen bir başbakandı. Fakat pet- rol tarifesini yükseltince, çeşitli çev- relerin hiddetini kazanmıştır. Mansur giderek halk arasına da yayılan bu hoşnutsuzluğu gidermek için iç tarife- lerde indirim yapmış ve ülke petrolle- rini işleten çeşitli yabancı şirketlerle İran için elverişli sözleşmeler imzala- mıştır. Halk arasında memnunluk ya- ratan bu tedbir, petrolden çıkarı olan yerli ve yabancı çevreleri kızdırmıştır. Nihayet, Mansurun ölümünde rolü olabilecek üçüncü zümre de, gericiler ve büyük toprak sahipleridir. Gericiler İranda yapılmak istenen her türlü sosyal reforma karşıdırlar, büyük top- rak sahipleri de toprak reformunu bir türlü kabul edememektedirler. Şah ve çevesindekilerin İrandaki geriliği gidermek için yürüttükleri po- litika, bütün otoriter monarşilerde ol- duğu gibi, çok çabuk bozulan kuvvet dengelerine ve siyaset oyunlarına da- yandığı için, kısa zamanda sonuç ve- recek gibi değildir. Bu bakımdan, İ- randa halk çoğunluğuna, dayanan ve halkın kendisi için çalıştığına inandığı bir idare kurulmadan, bu ülkede şim- diye kadar işbaşına gelmiş idarecilerin karşılaştığı tehlikeler, şimdiden son- ra işbaşına geleceklerin de karşısına dikilecektir denilebilir. AKİS, Şubat 19653