22 Ocak 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 9

LAR bir müdahalede, Amerika tarafından temin edilmiş olan askeri malzemenin kullanılmasına Birleşik Dev- letlerin muvafakat edemiyeceğini size bütün samimi- yetimle ifade etmek isterim Fakat Amerikanın, bu sözlerinde bir "samimiyet" de olmadığı, Yunanistana karşı davranışında ortaya çıkmıştır. Türk silâhları amerikan yardımından sağ- landığı gerekçesiyle, Türkiyenin Kıbrısa karşı silâh kullanamıyacağını belirten Amerika, Yunanistanın, gene amerikan yardımından sağlanmış silâhlarla Kıb- rısa yığınak yapmasına göz yummuştur. Üstelik, Türkiyedeki NATO Üsleri NATO'nun maksatları dışında o kullanılamayacağı hâlde, Ameri- ka, 1958'de, İncirlik hava üssünden, Lübnanın iç işle- rine silâhlı müdahale için yararlanmakta da bir sa- kınca görmemiştir. Demek ki Amerika, Türkiyenin bağımsız bir dev- let olarak kendi askeri imkânlarına tasarruf hakkını tanımamakta, buna karşılık, kendisini, Türkiyenin askeri imkânlarına dilediği gibi tasarrufa yetkili say- maktadır. 3. Türkiye, NATO'yu, hür dünya için olduğu ka- dar kendi güvenliği için de en büyük teminat olarak görüyordu. Fakat Johnson'un mektubu, kendi güven- liğimiz için NATO'ya belbağlamanın, NATO'ya bir öl- çünün üstünde güvenmenin ne kadar tehlikeli olabi- leceğini bize göstermiştir. Johnson, bu konuda, şöyle demektedir: "NATO müttefiklerinizin tam rıza ve muvafakat- ları olmadan Türkiyenin girişeceği bir hareket neti- cesinde ortaya çıkacak bir Sovyet müdahalesine kar- şı Türkiyeyi müdafaa etmek (omükellefiyetten olup olmadığını müzakere etmek fırsatım bulamamış ol- duklarım takdir buyuracağınız kanaatindeyim." Buna karşı, İnönünün mektubundaki sözler, "NATO ittifakının mahiyetleri ve temel prensipleri bakımından aramızdaki büyük görüş farkı"nı ortaya koymaktadır. İnönü bu konuda şöyle demektedir: "Bizim anlayışımıza göre, Atlantik Andlaşması, üye devletlere, taarruza uğrayan üyeye derhal yardım Bülent ECEVİT etmek vecibesini yüklemektedir. (..) Şayet diğer üye- ler, Sovyet müdahalesine maruz kalan NATO üyesinin haklı olup olmadığı, müdahaleyi kendi hareketi ile tahrik edip etmediği gibi hususları münakaşaya kal- kışırlar ve münakaşa neticesine göre yardım mükelle- fiyetleri olup olmadığının teshiri cihetine giderlerse, NATO ittifakının temel direkleri sarsılmış ve mânası kalmamış olur. Yardım vecibesinin mânası olabilme- si için, bu vecibenin, maruz kalınan tecavüzle birlik- te derhal doğması gerekir." Büyük devletlerden biri tarafından o yapılacak bir saldırının, saatler, hattâ dakikalar içinde kesin sonuca bağlanabileceği nükleer savaş çağında, İnönü- nün bu itiraz ve kaygılarının ne kadar haklı olduğu herhalde tartışılamaz. Johnson - İnönü omektuplaşmasındaki bu karşılıklı görüşler, kendi güvenliğimiz için NATO'ya bir öl- çünün üstünde belbağlamanın yanlışlığını da, bu mektup alındıktan sonra Sovyetler Birliğiyle ilişkile- rimizi yeniden düzenlemenin doğruluğunu da, bütün açıklığıyla ortaya çıkarmaktadır. İnönü, Johnson'un mektubuna sadece yazdı ce- vap vermekle kalmamıştır. İnönü, Johnson'un mek- tubunun ortaya çıkardığı bu acı gerçekleri gözönün- de tutarak, dış politikamızda ve savunma politika- mızda, bağımsızlığımız, güvenliğimiz ve ulusal onu- rumuz bakımından gerekli değişiklikleri de gerçekleş- tirmeğe girişmiş, öylelikle, Başkan Johnson'un mek- tubuna, politika alanında da gereken fiili cevabı ver- miştir. Sayın İnönünün, Başbakanlıktan ayrılmadan ön- ce, türk dış politikasında yapmağa başladığı değişik- likleri kötüleycnler, türlü demagojik isnat ve iftirala- ra hedef tutanlar, mektuplar açıklandıktan sonra da bu tutumlarında direnirlerse, ya Johnson'un mektu- bundaki açık sözleri anlayamıyacak kadar anlayış- nn ya da, Türkiyenin bağımsızlık, güvenlik ve onu- nu hiçe sayacak kadar, yurt ve millet sevgisinden yoksun olduklarını göstermiş olurlar. Milli Savunma Bakanı Ahmet To- paloğlunun zihni, önümüzdeki gün- lerde Amerikaya yapacağı gezinin renkli hülyalarıyla meşguldür. To- paloğlu, işbaşına geleli üç ayı bile doldurmayan Demirel Hükümeti- nin, İhsan Sabri Çağlayangilden sonra Amerikaya gidecek olan ikinci Bakamdır. Ancak bu gezi, Çağlayangilin başkanlığındaki meş- hur heyetin Amerikaya yaptığı gezi gibi turistik mahiyette bir gezi ol- mıyacaktır. Topaloğlu, NATO'daki 22 Ocak 1966 Amerikan Kuvvetleri (Başkomutan Yardımcısı tarafından Birleşik A- merikaya davet edilmiş bulunmak- Milli Savunma Bakanının Ame- rikaya davet edilmesine sebep olan görüşmeler, geçtiğimiz haftanın so- nunda umartesi günü Ankarada yapıldı. O sabah Esenboğa Hava A- lanına inen bir amerikan uçağı, bek- lenmeyen bir misafiri de beraberin- de getirdi. Uzunca boylu, tipik bir amerikan subayı olan bu misafir, Amerikan Kuvvetleri Başkomutan Yardımcısı General Jacob Smart'tı. Smart, uzun bir sü- redir türk halkoyunda tepki yara- tan bazı meseleler hakkında Demi- rel Hükümetinin görüşünü tespit amacıyla geliyordu. Bu meseleler, DP devrinde amerikalılara Türkiye- de tanınan bazı imtiyazların siper yapıldığı ikili anlaşmalarla ilgiliydi. Meselâ, ikili anlaşmalar gereğince, Türkiyede amerikan üslerinin bu- lunduğu, bu üslere Bakanların ve NATO'daki 9