26 Şubat 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 24

K İ İSMET PAŞAYLA 10 YIL Yazan, Metin Toker. Birinci cilt, 1954-1957, Akis Yayınları. İkinci baskı, 222 sayfa, 20 Lira. Alana Türk Matbaası, Ankara, 1966. Son bir yıldır Ankaradaki amerika- lıların ağızlarından düşürmedik leri bir söz var. Diyorlar ki, "Tür- kiyede İsmet Paşa ile de, İsmet Pa- e ai , politika yapmak mümkün değild Az, Gelişmiş ülkelerde bizans ent- rikaları ile hükümet darbeleri yap- makta uzman CIA'nın adamlarının dahi ağızlarından düşmez hale ge- len bu sözler, kabul etmek gerekir ki bir büyük gerçeği dile getirmek tedir. Elbette ki, amerikalıların öl- çüsüyle, Türkiyede İsmet Paşa ile politika yapmak tatlı bir iş değil dir. Ama görmüşlerdir ki, İsmet Pa- şasız da politika yapmak mümkün değildir. Zira Türkiyede, dün oldu- ğu gibi bugün de, hattâ yarın da po- litika tahtının zirvesinde İsmet Pa şa oturmaktadır, oturacaktır. Osmanlı İmparatorluğunun çö- küş ve dağılış yıllarında genç bir kurmay subay olarak hayata atılan İsmet İnönü, 20. yüzyılın ilk yılların- danberi Türkiyenin kaderinde daima söz sahibi olmuş bir kimsedir. Kur- tuluş Savaşında Atatürkün yanıba- şında, bu milletin beyinlerinden bi- ri olarak görev görmüş, savaşın Lo- -anda barışa dönmesinde son sö- ü yine o söylemiştir. o Atatürkün Başbakanı, Türkiye Cumhuriyetinin Atatürkten sonra gelen Cumhurbaş- kanı, çok partili demokrasinin ku- rucusu ve yaşatıcısı İsmet Inönü, ni- hayet, dünyada bir eşi daha göste- rilemiyecek şekilde, hem de "Milli Şef" iken, seçim sonuçlarına saygı göstererek, kendi rızası ile ve en ufak bir dırıltıya bile meydan ver- meden, Muhalefet Liderliği göre- -ini yüklenmiştir. On yıl süreyle de Muhalefet Liderliği yapmış bir in- san olarak İnönü, elbette ki türk politikasında derin izler bırakan ve bırakacak olan bir liderdir. Böyle bir liderin, üstelik de "Milli Kahra- man" sıfatını haklı olarak taşıyan bir liderin karşısına çıkartılacak o- lanların, ne kadar güçlü olurlarsa olsunlar, sırtlarını nereye dayarlar- sa dayasınlar, sık sık tökezlemeleri son derece olağan bir iştir. Metin Toker, "İsmet Paşayla 10 Yıl" adlı kitabında işte bu liderin hayatının bir devresini. (o 1954-1964 yılları arasını anlatmaktadır. — Eli- mizdeki ilk cilt ise, Metin Tokerin 32 TA PL AR İnönüye damat olduğu 19544 yılın- dan, yâni DP İktidarının iyice az- gınlaşmaya yüztuttuğu yıldan, mu- kadder âkibetine doğru süratle yol almaya başladığı 1957 yılına kadar geçen günleri dile getirmektedir. İktidarda da olsa Muhalefette de, Türkiyenin daima I numaralı ada- mı olarak kalmayı bilmiş İnönüyü Metin Tokerden daha iyi anlatabi- lecek ve anlayabilecek bir başka kimsenin bulunabileceğini sanmıyo- rum. İnönü de bu görüşte olduğunu, kitaba yazdığı ön sözde şu sözlerle ifade etmektedir: "Metin Toker milli tarihimiz- den önemli bir devri anlatıyor. Me tin Toker bu devrin olayları içinde, onların yakınında yaşamıştır. Bu de- dahi, hafızaların nisyan ile malül olmadığını ispat etmektedir. Zaten hafızalar nisyan ile malül olmadığı içindir ki Menderes malüm âkibeti ne ulaşmış, İsmet Paşa ise, o gün olduğu gibi bugün de dimdik ayak- ta kalmıştır. "İsmet Paşayla 10 Yıl'ın bir ek- sik tarafını da söylemeden geçemi- yeceğim. Bu eksik taraf, İsmet Pa- şanın 1954 yılında ısrarla yürüttü- gü ve 1960'dan sonra tekrar döndüğü ve halen de şampiyonluğunu yaptı- gı milli egemenlik politikasına -ya ni petrol ve madenlerimizi yaban- cılara kaptırmama, kapitülasyon- ları hortlatmama, nihayet milli ba- ğımsızlık politikasına- yeterince ışık tutulmaması, bu konu üzerinde du- rulmamış olmasıdır. e İsmet Pasa daha 1954 seçimleri arefesınde, DP İktidarının tuttuğa yolun yol olma- dığını, bu yolun Türkiyeyi çıkmaza götürdüğünü görmüş ve buna kar- İnönü ve Toker çalışıyorlar "İsmet Paşayla 10 Yıl" vir, Demokrasi Devriminin hikâye- sidir. Cumhuriyet tarihimizde tam bir dönüm noktasıdır Metin Toker, labial, AKİS'in o çok alışık olduğunuz, "nevi şahsı- na münhasır" tatlı hikâye üslübu i- le, daha doğrusu Metin Toker üslü- bu ile kaleme almıştır. Bunun için- dir ki kitap bir solukta, dikkatler bir an bile dağılmadan, zevk ve he- yecanla okunabilmektedir. Bu kitap okunurken, dünün ve bugünün bü- tün siyasilerini, adları hayırla yâ- dedilen ve edilmeyen bütün politi- kacıları usta bir ressamın firçasın- dan çıkmış tablolar halinde görme- niz mümkündür. Hafızaların nis- yan ile malül olduğunu söyleyen Menderese rağmen, Metin Toker, a- radan şu kadar yıl geçtikten sonra şı, bütün tarihi kişiliğini ortaya koymuştur. O günün de bugünün de en büyük muhalefet partisi olan CHP, sırf İnönüden aldığı güçle, yabancı sermâye tasalluduna, pet rollerimize ve madenlerimize el koy ma temayülüne karşı çıkmıştır. İnönü açısından Türkiyenin 1954- 57 yılları arasındaki durumunu en yakın bir tanık dikkatiyle kaydeden Metin Tokerin işin bu tarafına do- kunmaması, İsmet Paşayı bu has sasiyete iten sebepler üzerinde dur- maması, bence kitabın yegâne eksi- ğidir. Bunun ötesinde "İsmet Paşay- la 10 Yıl", yakın tarihimize ve dola- yısıyla günümüz politikacıları ile iktidarlarına ışık tutacak bir kitap olarak dikkati çekmektedir. İlhami SOYSAL 26 Şubat 1966