4 Mayıs 1937 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 8

Memleket reportajları : Iğdırlılar temiz suya ve elektriğe kavuşacaklar Oğlunu “Şapka giyince gâvur olur,, diye Rus mıe_kte- bine göndermeyen İğdırlı, şimdi kızını kendi eliyle mektebe götürüyor Iğdır (Hususi) — Kars iline ilt_îhakı üçüncü yıla bastığı halde, coğrafi ma- lümatı veren bazı ders levazımında.hâ- lâ Ağrı vilâyetinin bir kazası gösterjl— mekte olan Iğdır; meşhur Âğrı dagıî nın şimali garbisinde, Hariciye Vekı_h Tevfik Rüştünün soy adı olarak aldığı Aras nehri ile sulanan büyük bir ova- ya serpilmiş, çiçek demetlerine benzer. İ&ir taraftan Sovyet Ermenistan, diğe- rinden İran'la hemhudut olan kazanın nüfusu 32,000, merkez: kaza Iğdır ka- sabası ise 7 bin nüfuslu olup, şarkın en işlek ithalât ve ihracat merkezlerin - den biridir. Deniz sathından 700 met- re yüksektir. Havası, yazın gayet sı - cak, kışın ekseriyetle karsız ve fakat soğuktur. Halkın başlıca iştiğal mev- zuu; pamuk, pirinç Ve meyvacılıktır. Fakat, maalesef, bu değerli mahsul, «yel üfürdü, su getirdi» kabilinden ga- yet iptidat ve bakımsız bir halde pi - yasaya arzedilmektedir. Bununla be - raber, yüksek evsaftaki 32 elyaflı Iğ- dır pamuğu Türkiye ve Rusyada oldı_ı- ğu gibi Almanya pazarlarında da Trağ- bet kazanmıştır. Umumit harpten ev - vel yılda 10,000 ton pamuk, 1000 ton pirinç ve bu nisbette meyva (bilhassa üzüm) istihsal edilen bu memleketin verim kabiliyeti bugün beşte bire düş- müştür. Meyva mahsulü, mahalli istih- lâki bile karşılıyamıyacak derecede az- dır. Rekoltenin bu kadar düşmesinin başlıca sebepleri; harp sonu hercü mer- ci, topraklandırma işlerinin 15 yıl sü- rünmesi ve en nihayet susuzluktur. Daha bundan bir yıl evvelisine ka - dar halkın büyük ekseriyeti işlediği toprağa, oturduğu eve sahip değildi. Bu yüzden tarlalara bakılmamış, evler yı - kılmış, ağaç dikilmemiş, mevcutlar da kesilip yakılmıştır. «Yazın sıcak aylarınaa tarlam su - suz kalır» diye çiftçi, fazla ekmekten daima çekinmektedir. Son doğu seya- hatleri esnasında Iğdırı şereflendiren Başbakanımız, bu mevzu üzerinde du - rarak, Iğdir suyunu bir devlet işi ola- rak ele almağı emir buyurmuşlardır. Bu itibarla içinde bulunduğumuz inşaat mevsiminde «Serdarabat» barajından su getirtilme ameliyesine başlanacağını Iğdır halkı dört gözle beklemektedir. Gayyur valimizin himmetile toprak- | landırma işleri de hemen hemen ta - mamlanmak üzere olduğundan toprak randımanının gittikçe yükseleceği şüp- hesizdir. Fabrikalar ve iş hayatı Şarkın durgun muhiti içinde Iğdır, canlı bir iş ve hareket beldesidir. Bu küçük kasabada, un, çeltik ve pomuk üzerine işliyen 7 fabrika, İktisat Ve - kâletinin karnesini haiz 24 ihracat ta- ciri, 300 den fazla tüccar ve esnaf ma- ğazası ve 200,000 lira sermayeli bir Li- mited şirketi vardır. An:ele yezmiyesi, vilâyetin diğer yerlerine nazaran bura- da daima yüksektir. Herkesçe malüm olan bir iki sakattan maada, dilenci yoktur bu memlekette, Halkı, kazandı- Bı nisbette yemesini ve yaşamasını bi- len, oldukça neşeli ve calışkan vatan - daşlardır. Cemiyet hayatı Halkın cemiyet işlerine müzahereti şayanı takdirdir. Bu yüzden Halkevi, «İğdırspor» klübü, çocuk koruma cemi- yeti pek verimli bir şekilde çalışmak - tadırlar. Bir yıl evvel teşekkül etmiş olan spor klübü kısa bir zamanda Kars sporcuları ile temas edecek kabiliyeti elde ederek iyi notlar almıştır. Cemi - yet hayatının olduğu gibi inkilâp hare- ketlerimizin de zahir ve mürevvicidir Iğdır. Doğu diyarında peçe' ve ça kaldırtan ilk kasabadır. İntihap zamanlarında halkın göster- diği hassasiyet ve heyecanı seyretmek ayrıca bir zevktir. Kültür 933 yılma kadar Beyazıt vilâyetine bağlı olan Iğdırda - nahiye ve köyler dahil - biri beş, ve diğerleri üçer sı - nıflı olmak üzere yalnız dört ilk mek- rşafı tep vardı, Kars vilâyeti ise geçen iki yıl zarfında yeniden beş mektep açtığı gibi eskilerinin de kadrolarını takviye etmiştir. Bu dahi, halkın okuma iste - ğini karşılamaktan pek uzaktır. Mek - tebi bulunmıyan köyler içerisinde «Me-| lekli» gibi 1500 nüfusluları da var - dir. Halkın musır talebi ve üçüncü umu- mi müfettiş Bay Tahsin Uzer'in yük- sek teşebbüsleri neticesinde Iğdırda bir orta mektep açılması takarrür etmiştir. Bu hayırlı müjdeyi duyan hamiyetli Iğdırlılar mektep binasını derhal hazır- ladılar. Ve, «oğlum başına şapka giyip kâfir olacak» diye Ruslar zamanında çocu - ğgunu mektebe göndermiyen bir halk,| şimdi kızını süsleyip püsleyip gönder- diği mektebe dört elle sarılıyor. Ne gü- zel bir istihale!.. Köy ve köylü Iğdır köylüsü oldukça çalışkan ve dolayısile zengindir. Böyle olmakla be- raber, köyler umumi harp tahribatın- dan sonraki perişan manzaralarını ay- nen muhafaza ediyorlar. Topraklandı- rilma işi bu yıl bitmiş olan köylüler imara başlamışlardır. Bu sayede kısa bir zaman içinde köylerin manzarası değişecek güzelleşecektir. Bütün köyler arasında telefon tesi-| sati varsa da muhabere teşebbüsleri ba- zan saatlerce vaktin israfını mucip Ol- maktadır. Ekseri köylerde, köy kanunu geniş ve faydalı bir şekilde tatbik edilmek - tedir. Hak ve hürriyetin, asırlarca mah- rumiyetini çekmiş olan bu diyarın bir köyünde Kemalist inkilâbın parlak bir tezahürü - köy mahkemesi - ni görü- yorsunuz. Tribünü, samiin mevkileri, resmi esvaplı ihtiyar heyeti âzası ile âdeta bir şehir mahkemesi... Köylünün en büyük sıkıntılarından biri; mahsul satışında düçar oldukları ihtikârdı. Fakat Ekonomi Bakanımızın himmetleri ile bu yıl kurulup faaliyete geçmiş olan (çiftçi kredi kooperatif - leri) ile, önümüzdeki aylarda teşkili takarrür eden satış kooperatifleri sa - yesinde bu sıkıntının önü tamamen a - lınmış olacaktır. Beş senelik plânda te- sisi düşünülen iplik fabrikasının Iğdır- da kurulması ve pamuk standarize işi- nin bir an evvel ele alınması, köylü lehine atılan adımların en hayırlısı o- lacaktır. Su, elektrik, yol Köylü ve kasabalının içtikleri su, is- ka için Arastan ayrılmış kanallardan alınan sudur. Bu su, yılın hemen 10 a- yında bulanık ve kirli olup, yâz ayla- rında ise mide bulandıracak derecede ılıktır. Bu yüzden, zaten sıtmalı olan halkta, mide hastalıkları da pek çok- tur. Halkın bir kısmi ile lokanta ve çay- haneler süzülmüş #u kullanırlar, Su süzme âleti; ortası oyulmuş volkanik bir taştan ibarettir. Böyle bir süzgeç 24 saatte 2-3 kova su süzmektedir. IZ- dırla candan alâkadar olan valimiz, ka- sabaya 12 km. mesafedeki Orgaf suyu üzerinde tetkikat yaptırarak iyi netice aldıktan sonra projesini de hazırlattı ise de; 150,000 lira gibi bir masrafla ancak kasabanın ihtiyacı karşılanacağı ve ekseriyeti teşkil eden köylünün ge- ne Aras suyuna muhtaç kalacağını dü- şünerek 'bir de arteziyen tecrübesine baş vurulmasını muvafık gördü. Giri- şilecek olan bu ameliye müsbet netice verdiği takdirde, bütün İğdir ovasının içme suyu derdi kökünden kaldırılmış olacaktır. Kasabanın elektrik projesi Nafia Ve- kâletine sunulmuştur. Tasdiki mütea - kip derhal münakasaya konacaktır. Yol ve köprü işlerine de miyet verilmektedir. Bu suretle, muazzam bir kalkınma devresine girmiş olan Iğdırın yakın bir istikbalde lâyik olduğu yüksek mevkie çıkacağını inanla bek'iyebili - riz. Araslı icap eden ehem- — « Son Posta,, nın resimli zabıta hikâyeleri » Öldür 8 — Saat dörde doğru işinden çıkıp evine gitmekte olan bir de- likanlı, şoseye bir kaç yüz metre uzak tenha bir patikada Beach'ın cesedini buldu. Polis direktörlüğüne haber verdi. Direktörlük me- selenin tahkikine müfettiş «Catchople» 1 memur etti. 5$ — Polis müfettişi Beach'ın O gün uğra- dığı yerleri dolaşmaya başladı. Valker a- ilesine sordu. Valker tahsildarın kendisine saat (2,5) da geldiğini; ve kendisinden sonra bir mil uzakta oturan Rider'in evi- ne gittiğini söyledi. 8 — Polis müfettişi polis müdüriyetine dönerken ölen adamın biısikleti etrafında dolaştı, koku almaya çalıştı. Sonra!, 1 — Beach, şehre çok uzak olmıyan bir vergi tahsil şubesinde memurdu. Ve bir aydanberi köy vergilerini toplamakla meşguldü. Bu arada bir sabah Baat 105 da mutad vechile işe çıkmıştı. 4 miktar (200) lirayı bulmuştu. Beach tam o dakikada Jim Valker isminde bir adamın — yazıhanesinde 2 — Baat 2,5 da topladığı idi, Jim Valker borcunu verdikten sonrâ (Boach) e bir bardak elma şarabı ikram €t- mek istedi. Beaoh teşekkürle mukabele etti ve makbuzunu yazdıktan sonra «Rider» Sİ- lesinin yazıhanesine doğru yola çıktı. c — Üaf . . -. SY Ü soTiş DÖĞ eee lll & — Beach'ın kafa tası kırılmıştı. Para çantası ve makbuz d:â terleri kaybolmuştu. Cinayetin sebebi aşikârdı. Polis —müfet cinayete sahne olan yeri tetkik etti. Zeminde hiç bir boğuşma yoktu. Cinayetin bir bağka yerde yapılıp cesedin buraya £B miş olması ihtimali varlddi. 8 — Polis müfettişi Rider'lere gitti. Orada Rider'in oğlu Ted tarafından oturma oda- siında kabul edildi. Müfettiş çocukla çok konuşmadı, çocuk babâasının meyva bah- Çesinde meşgul olduğunu, gidip haber ve- receğini söyledi. T — Rider geldi. Ve polis mü:ettişmlî;ç rinde oğlundan daha İyi bir tesir bir dı. Beach'ın ölümü haberinden mü y görünüyordu. Fakat Beach'ın tahsilât y o gün kendisine uğramadığını söytedi: “ lis müfettişi Rider'e teşekkür ederek - den ayrıldı â 10 — Ele geçirebildiği yegâne izi bir dâî—“ tetkik etti, artık katilin kim olduğul şüphesi kalmamıştı. 9 — Polis müfettişi karakol bi- nasına girdi. Orada gerek Val- ker gerek Rider ailelerinin pa- raca sıkışık bhbir vaziyette olduk- larını öğrendi. K S y akil B u meselenin halli polis müfettişini akşama kadar işgal etmiştir. F dglf bütün delil ve vesikalar önünü ze toplanmış olduğu için sizce MY” yö nin halli 5 dakikada mümkündür. Resim lere bir defa daha dikkatlice ba_Fî“:_ katili tayin ediniz. Yanılıp yanılmadığı nizı anlamak için de makalenin diğt famızda yazılı olan hal şekline bakınız. | | |