29 Ocak 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 18

SOSYAL HAYAT Gülbenkyan "En zengin türk" Özden Tokerin sürükleyici ka- leminden okuduğunuz seri yazımızın sonuncusunu bu hafta veriyoruz. Bugün yet- mişinde bulunan, gözkamaştı- rıcı servetiyle değil, saadetiy- le övünen Nubar Gülbenkyan, hiç şüphesiz, günümüzün ö- nemli işadamlarından biridir. Bu haftaki yazımızda onun meraka değer bazı özellikle- rini daha bulacaksınız. Gülbenkyanla röportaj yapacağımı söylediğim zaman muhtelif tep- --lerle karşılaştım. Ona herkes bir başka sıfat yakıştırdı. Kimisi "Mr. 965" dedi, kimisi "Petrol Kralı". kimisi "Orkideli Play-boy", kimisi ise "Sakallı ekzantrik".. Küçük ye- -enim Hayri ise heyecanla, "En zengin türk o, değil mi hala?" diye sordu. Gülbenkyanla konuşurken, kendisine, kazandığı bu yeni "en zengin türk" lâkabından bahsettim. "-- Böyle diyorlarsa, sadece gu- rur duyarım, omemnun olurum" dedi Aslında Gülbenkyan isminin hatı- ra getirdiği sıfatların hemen hepsi Kalust Gülbenkyana ait."Mr. W 5 Nubarın değil, babasının kazandığı bir isim. Petrolden servetini temin eden de O. Kalust Gülbenkyan, petrol sa- hasında ilk ismi duyulanlardan bi- ri, 1890 senelerinde babası onu Kaf- kasyaya yolladı. Genç adam Bakü yu ziyaret etti. Petrolün parlak is- tikbali hakkında esaslı fikirler edin- di. Bu sahadaki bilgisini kullanma fırsatını ona hazırlayan Royal Dutch Shell Şirketi oldu. Bu şirket Hol- landa sermayeli Royal Dutch ile ingiliz Shell'in birleşmesinden mey- dana gelmişti. Başında, Gülbenk- yanın yakın dostu Sir Henry Deter- ding bulunuyordu. Bu iki kurt iş adamının hangisinin diğerinden da- ha çok istifade ettiği tartışma ko- nusudur. Muhakkak olan birşey var- sa o da, Gülbenkyanla Deterding'in işbirliğinden her ikisinin de kârlı çıktığıdır. 1917 senelerinde petrol sanayii yeni yeni inkişaf etmekteydi. Royal Dutch Shell gibi şirketlerin omas- 26 raflarını kendi kazançlarıyla karşı- lamalarına imkân yoktu. Muhtaç oldukları parayı dışardan temin et- mek şarttı. Bunun için de bankacı- lara ve Borsaya -Stock Exchange- müracaat ediliyordu. İşte işin bu safhasında (oGülbenkyanın bilgisi, tecrübesi ve şahsi temasları Royal Shell'in yardımına geldi. Ayrıca pet- rol âlemi, alıcı ve sermaye bekle- yen irili ufaklı imtiyazlarla doluydu. Bu imtiyazların kıymetlilerini oara- yıp bulmak, sermayesizlikten işle- yemeyen küçük şirketleri (Royal Dutch ile temasa getirmek Kalust, Gülbenkyanın meharetine kalıyor- neleri arasında Irak Petrolleri Şir- ketinin hisseleri Gülbenkyana sene- de yarım ilâ bir milyon ingiliz lira sı kâr sağlıyordu. 1955 denberi bu rakam 5 - 6 milyon ingiliz lirasına Gülbenkyan küçükken, ailesi, o günün şartlarına göre, mü- tevazı bir hayat sürüyordu. Genç adam ancak 1918'den sonra büyük servetinin farkına vardı. Kalust Gülbenkyan oğluna karşı çok cö- mert davranmış, bir istediğini iki ettirtmemiştir. Belki de onu bu şekilde kendisine daha iyi in cağını düşünüyordu. Fakat oğluna, şahsı adına vermekten daima kaçındı. Gülbenkyan istediği kadar harcıyor ama hepsinin hesabını babasına ve- riyordu. Gülbenkyan anlatıyor, "Mazi du. Bu anlaşmaların sayesinde hem küçük şirketler, hem Royal Shell, hem de Gülbenkyan büyük karlar sağladılar. Bu şekilde, zeki işada- mı, birçok petrol şirketine hisse- dar oldu. "Tavuk dâvası" Kalust Gülbenkyan Türk Petrolle- ri Şirketinin kuruluşunda buna benzer bir rol oynadı. Büyük dev letler arasında arabuluculuk yapa- rak en kârlı işlerinden birini başar- dı. Ona "Mr. & 5" ismini de kazan- dıran bu işten eline geçen para bü tün serveti hakkında bir fikir edin memize yarayabilir. 1914 ile 1953 se- Özden Toker dinliyor kalbimde yaradır.” Bu durum zaman zaman baba ile oğul arasında hadiselere sebep u. En meşhur kavgaları "Tavuk adı altında günlerce gaze teleri meşgul etti. Birgün genç adam, babasının ofi- sinde çalışıyordu. an kazan- mak için yemeğini orada, masası- nın başında yemeğe karar verdi. Dı- şardan tavuk getirtti. Tabii yanında kuşkonmazını da unutmadı. Bunla- rı afiyetle yiyip, işine devam etti. Bir müddet sonra ofisin masrafla- rını kontrol eden Kalust Gülbenk- yan şu kayda rastladı: "Mr. Nuba- rın yemeği: 18 Şiling, 6 peni." 29 Ocak 1966