20 Haziran 1937 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 150

Mİ eek Şer çer iş wer iW Edebiyat ve Sanat 151 Umumi edebiyat tarihinin inkişafı, edebi meselelerin daha esaslı. bir şekilde tetkik edilmesinde mühim bir âmil olduğu bu suretle anlaşıldıktan sonra, faydalarından bahsedilebilir: birincisi, boşlukları ortadan kaldırmağa çalışmasıdır. Muhte- lif edebiyatlara ait ayni bir meselede bugüne kadar elde edil- miş olan neticeleri bir araya toplayınca, müdekkik, bir çok sa- haların henüz hiç işlenmemiş olduğunu derhal görecektir. Bu- na mukabil, muhtelif memleketlerdeki müdekkikler, ilim için terakkiyi nazarı dikkate almıyarak, bir tek mevzu üzerinde ça- lışmakta ısrar etmektedirler. Avrupa edebiyatının, bu şerait dahilinde, muayyen bir devriyle uğraşan müdekkik, evvelâ, bir nevi işlenmiş mevat hazinesi toplamağa çalışır, çünkü bu hazinede bir çok meselelerin seyrini yakından tetkik etmek, muahhar müdekkiklere de faydalı yardımlarda bulunmak im- kânı vardır. Daha esaslı ikinci bir fayda da, edebi tarihi bu tarzda bir anlayış, vâkıaların umumi sebeplerini daha sarih bir şekil- de tenvir etmeğe yardım eder. Muayyen bir memlekette, bir tesirin, bir temayülün tarihini tetkik eden âlim, bunları sa- dece almış olduğu hususi şekli altında, binnetice, hususi bazı şartlar veya bâzı adamların rolü ile beraber görür. Eğer, bu şartlar diğer edebiyatlarda bulunmazsa, bunları müvazi olarak tetkik eden âlimin, umumi olanla mahalli olanı tevhit edebil- mesi pek mümkün olur, ve bu usul hâdiseleri daha iyi tasnif etmeyi ve izah etmeyi temin eder. Bu hâdiselerin ekseriya, ede- bi olmaktan çok uzak olan bâzı sebeplere de bağlı olduklarını unutmamalıdır. Bu suretle, umumi edebiyat kitaplarla alâka- dar olanla, hayatla alâkası olanın hissesini daha salâhiyetle tâyin edebilecek gibi görünür. Maamafih, umumi edebiyatın sadece edebiyat tetkiklerine değil, ayni zamanda gerek üniversitelerde, ve gerekse liselerde yapılan edebiyat tedrisatına mühim bir yenilik getirdiğini de unutmamak lâzımdır (11. (11 Bizde, gerek üniversite, ve gerekse liselerde umumiyetle ede- biyat tedrisatına ait meseleleri teşrih edecek bir yazımda, bu mese- leye etraflı bir şekilde temas etmek niyetinde olduğumuz için, bura- da sadece ehemmiyetini kaydetmekle iktifa ettik.