20 Haziran 1937 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 69
pay ee Edebiyat ve Sanat 69 Fisagörs ilk olarak arzın kürevi olduğu esasını vazetmiş ve şemsi, kameri ve beş seyyareyi ve sabiteleri hâmil olmak üzere müttehidülmerkez sekiz kürei sema düşünerek arzı kürelerin merkezi müştereki olan merkezi âleme koymuştur. Ecramın hareketine gelince feleklerin yani yedi kürei se- manın hepsine merkezi arzdan geçen bir mihver (mihver: âlem) etrafında şarktan garbe doğru müştereken bir hareketi devraniyei mütesaviye vererek nücumi hareketi yani sevabitin hareketi yevmiyesini izah eylediği gibi yine merkezi arzdan geçen ve evvelkine nazaran meyilli olan bir mihver etrafında (dairei husuf mihveri) şemsi, garpten şarka deveran ettirmek suretiyle de hareketi seneviyeyi izah etmiştir. Kamerle diğer beş seyyarenin hareketi medariyelerini dahi her birinin fele- kini, ya İfeleki şemsin mihveri etrafında ve yahut andan biraz ayrılmış bulunan muhtelif mihverler etrafında garpten şarka muhtelif hareketi devraniyeler vermek suretiyle temin eyle- miştir. Görülüyor ki Fisagors, Batlemyüs zamanına kadar yaşıyan merkezi müşterek heyetinin müessisidir, Seyyaratın arzdan itibaren sıralarını şöyle kabul etmiştir: ka- mer, utarıt, zühre, şems, merih, müşteri, zühal, sevabit. Bunla- rın aralarındaki mesafelere gelince kâinatın gösterdiği tahav- vülü adetlerin esrarengiz tesirinde arayan ve tabiatteki sıçra- ma adımlarının musiki âhengine uygun olduğuna kani bulu- nan bu felsefe babası bu ara mesafelerini bir fasılai musikiye- deki perde araları mesafeleriyle mütenasip olduğuna kani idi. Fisagors'un saliklerinden Filalaos (Philalaos; vefatı mi- lâttam evvel 400) şeyhin kurmuş olduğu heyet mezhebine mü- him bir yenilik sokmuştur. «Kâinatta husule gelen her şeyin sebebi aslisi adettir» sö- ziyle salik olduğu mezhebi hulâsa eylemiş olan Filalaos, arzı merkezi âlemden kaldırarak yerine «ateş» i koyumuş, seyyarat ve sevabiti bu ateş etrafında deveran ettirmekle beraber arzın da bunun etrafında döndüğünü farzeylemiştir. Arzı, bu mer- kezi ateşe daima ayni nısıf küresini tevcih etmiş olduğu halde döndüğünü ve meskün olan diğer nısıf küre sathı ise ateşe daima
