20 Haziran 1937 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 83

84 Her Ay reden kaçtı? Zaten dışarıdan kimse de katili ne girerken gör- dü, ne çıkarken! o halde katil kim? İşte bunu romanda hususi hafiye Dupin bulur. Bu hafiye, hiç bir lisana benzemiyen sese genç kızın cesedini şömineye sürükliyen kuvveti de ilâve eder ve katili bulur: bir maymun! Sesini, sokaktan geçenlerin Av- rupa lisanlarından biri sandıkları maymun! Cinai romanların en esaslı cazibesi, okuyucunun hiç hatı- rına gelmiyenin katil olmasıdır. Bu türlü eserlerin şahı Madame Agatha Christie'nin romanıdır, «Roger Ackroyd'un katli» adın- daki romanı... Bu kitapta katli, bir köy hekimi anlatır, karı bo- yuna katili başkalarında arar, halbuki katil, bu hekimdir. Cinai roman muharrirleri karilerini şaşırtmayı bilmeliler. Halbuki bu güçtür; çünkü Edgar Poe'nun eserlerinden sonra kari usta oldu: — Şu adımların istikameti bir şey ifade etmez, çünkü katil geri geri yürüdü, der; şu ayak izlerinin büyüklüğünden bir şey çıkmaz, katil kadındır, çünkü erkek kundurası giydi, der. Edgar Poe'nun hikâyeleri Fransada 1850 de gazetelerde ba- sıldı. İşte bu yazılardan Fransanın en kuvvetli zabıta romancı- sı çikti: Emile Gaboriau. Bu adam noter kâtibiydi. Poe'nun ro- manlarını okuyunca o da böyle şeyler yazmaya başladı. O ka- dar muvaffak oldu ki bir romanı yeni çıkan bir gazetenin tira- jını 400.000 e çıkardı. Scherlock Holmes tipini yaratan İngiliz romancısı Conan Doyle der ki: «Gaboriau'ya şapkamızı hürmetle çıkarmalıyız». Fakat Fransada, polis romanı bu Gaboriau' ile beraber öl- dü; ancak, yalnız Fransada!... Yoksa bu Fransız muharriri Anglo-Sakson memleketlerinde uzun uzadıya yaşadı. Acaba Fransa, kendi çocuğu olan bir muharririn detektif roman mira- sını, İngilizlere, neden bıraktı? Neden mi? Söyliyeyim. Çünkü Fransızlar polisi sevmez. Halbuki İngilizler severek hürmet eder. Çünkü İngilterede, fert hürriyetini, polis, Fransadan faz- la korur. Bir de İngilterede Göroner denilen bir müessese var- dır ki cânilerin keşfine her İngilizi alâkadar eder. Cinayetlerde bile bu Coroner - ki hususi bir ferttir - tahkikatı idare eder; ve bu hususi adam bu tahkikatında ekseriya bitaraftır. Yal- mız bir defasında değildi; çünkü katil bizzat kendisiydi. ken ziya riyl zete kad ratı bih: da ; şayı Ul mer gör