11 Eylül 1965 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 21

AKİS Moskovada o saatlerde ortalıkta kim- seler görünmüyor. Bize verilen daire iki odalı ve banyoluydu. Odalar süs- lüydü. Ama banyo kiril yüzlüydü. Kü- vet bir ucundan kırıktı ve musluklar su kaçırıyordu. Rusyada her şey bir şehirden öte- kine farklı da olsa, anlaşılan banyo- Leningradda Çarlık Rusyası ve Bol- şevik ihtilâli yaşanıyor. Regina bizi o kadar güzel gezdirdi ve şehrin özel- liklerini öyle hoş anlattı ki kendimizi o günlere geri gitmiş hassettik. Lenin- grad bu bakımdan biraz Parisi andırı- yor. Parisin her şeyi, Eifell, Pigalle, Montmartre, Champs Elysees, Zafer Âbidesi o kadar iyi bilinir 'ki insan şehre ilk defa gittiğinde kendini san- ki tanıdığı bir yerde hisseder. Biraz tarih bilgisi olan kimse için oLenin- grad da öyle.. Her köşe ya çarlık dev- rine, ya Bolşevik İhtilâline ait bir şey hatırlatıyor. İşte, süslü yeşil yüzüyle, Neva nehrine bakan cephesiyle, dün- yanın en meşhur resim müzelerinden biri: Ermitaj. Çarların kışlık sarayı. 1905'in meşhur Kanlı Cuması ve 1917 İhtilâlinin son safhası bu sarayın ö- nünde geçmiştir. Sarayın şehre bakan kapısının açıldığı büyük meydanda Na- polyona karşı kazanılan zaferin abi- desi bulunuyor. Yüksek bir sütun, Ü- zerinde, Napolyondan sonra Avrupada hüküm süren barışı temsilen bir me- lek duruyor. Sütun tek parça. €00 ton geliyor. o Bunu Finlandiya körfe- zinde bir kayalıktan tam üç senede yontmuşlar. Oradan Petersburga -Le- ningradın çarlık devrindeki adı- özel bir salla getirmişler. 1832 ağustosunda iki bin asker, bir çeşit vinçle bunu meydanın ortasına dikmişler. Taşın cilâlanması orada yapılmış. Sütun, ka- idesine tutturulmuş değil. Kendi ağır. lığıyla duruyor. Çar, altından geçme- meye bakarmış. Ama çarlık onun ağır- lığı altında ezilmemiş. Sütunun altında durulduğunda kar- şıya Kışlık Saray, arkaya çarlığın Ge- nel Kurmay binası, sağa Muhafız A- layı karargâhı geliyor. 1905'te çarın as- kerleri ayaklanan halka bu meydanda ateş açmış. Rusyada devrilmiştir. çarlığı deviren çarlık Şubat | İhtilaliyle Bolşevik Ekim İhtilâli, Kerenskiden iktidarı kızılların almasıdır. Kerenski Hü- kümeti çarlıktan sonra Kışlık Sa- raya yerleşiyor. Fakat başarılı bir hükümet olamıyor. Rus milleti harp istemiyor, Oo halbuki Kerenski (o al- man cephesinde taarruzlar hazırlıyor. Bolşevikler Rusyada yeni bir hava es- tiriyorlar, halbuki Kerenski cesaretli 11 Eylül 1965 icraat yapamıyor. Bunun neticesi, kendileri için iktidarın olgun hale geldiğini gören Leninin Finlandiyadan Petarsburga önmesi, kuvvetlerinin başına geçmesi ve kızıl asker ve bah- riyelilerle başkenti bir sokak muha- rebesi sonunda zaptetmesi. O devir takvimiyle 25 Ekim günü (-bugünkü takvimle 7 Kasım şehrin bütün stra- tejik noktaları ele geçirilmiştir. Zafer Sütununun altında, Kışlık Sarayın ö- nünde Regina anlatıyor: Kızıl muha- fızlar işte buradan, buradan, buradan hücuma girişiyorlar. Sert yüzlü, traş ları uzamış, kararlı ve azimli askerler, bahriyeliler. Sabahın ikisinde (Saray teslim oluyor. Kızıllar geniş omerdi- venlerden, ellerinde silâhları yukarıya fırlıyorlar. Yeşil Mermer Salonda Ge- çici Hükümet üyeleri tevkif ediliyor- lar ve Nevanın karşı kıyısındaki Pi- yer - ve. Pol kalesine gönderiliyorlar. Fakat Kerenskinin kendisi, kaçmaya muvaffak oluyor. Kerenski kendi kuv- vetleriyle Petersburgu tekrar almak i- çin bir kaç gün sonra taarruza geçe- cek, kızıllar müşkil saatler yaşaya- caklar, Lenin o tehlikeyi de bertaraf etmesini" bilecektir. Kerenski bu sefer, kadın kıyafetine girerek kaçacaktır. Kışlık Sarayın ön tarafına geçiyo- ruz ve uzaktaki Piyer-ve-Pol kalesine bakıyoruz. * Asırlardır Rusyadaki bütün rejimler siyasi hasımlarını bu. kaleye tıkmışlar ,onları bu kalede oasmışlar. Önce çarlar ihtilâlcileri, osonra Ke- renskiciler çarlık (o büyüklerini, sonra bolşevikler Kerenskicileri.. Dönen dün- ya ve dönen talihler. Leningradın her köşesi bir Şehrin kurucusu, Deli Petro. şahlanmış - bir at üzerindeki heykeli Neva kıyısında bir meydanı süslüyor. Bir başka kıyıda ise Bolşevik İhtilâli- nin ilk işaretini kuru sıkı bir salvoyla veren ve toplarını Kışlık Saraya çevi- rerek kızılları (odestekleyen, sonra da telsiziyle İhtilâli dünyaya ilk defa bil- diren namlı Orora kruvazörü duruyor. Kruvazör şimdi müze. Halk merakla geziyor. Kışlık Sarayın biraz ilerisin- e, Katerinanın dostu Prens Orlofa verdiği bir "mütevazı hediye'? bulunu. âbide. Onun DIŞ GEZİLER yo:: Mükellef, şahane bir konak. Ko- nağın avlusunda bir zırhlı otomobil var. Lento. Finlandiyadan geldiğinde, tren istasyonunda bu otomobilin üstü- ne çıkarak halkı ayaklanmaya davet etmiş. Çarlığın hatıralarıyla İhtilâlin hatıraları Leningradda kucak kucağa. Regina Leninin yaşadığı, gizlendiği, ça- lıştığı yerleri gösteriyor. Har birinin ü- zerine bir plâk koymuşlar. Şehrin çeşitli (o köşelerinde, büyük caddelerinde prenslerin, grandüklerin sarayları var. İhtilâlden sonra hepsi halka açılmış. Kültür müesseseleri, kü- tüphaneler, konser salonları, müzeler oralara yerleştirilmiş. Şehri dolaşırken hafif bir yağmur çiselemeye başladı. Leningrad gibi tarih dolu şehirler par- lak güneş altından ziyade, böyle az yağmurlu havalarda daha renkli bir manzara alıyor. Öğleden sonra Regina bizi Lenin- gradın Âbide .- Mezarlık'ına götürdü. Burada, şehrin 900 günlük muhasara- sı sırasında çoğu açlıktan ölmüş 700 bin kişi yatıyor. Mezarlığın dibinde o günleri gösteren bir taş âbide var Bir alev daima yanıyor. Çoğu açlıktan ölmüş 700 bin kişi.. Bunlar kütle ha- linde gömülmüşler. Kimin nerede ol- duğu bilinmiyor. Taşların üzerinde sadece seneler yazıyor: 1942,1943.. Almanlar şehri 1941 Ağustosunda muhasara altına almışlar. oLeningra- dın memleketle bütün irtibatını kes- mişler. Bir yandan devamlı top ateşi, bir yandan tükenen stoklar. Şehir ida- resi Kasımda ekmek istihkakını işçiler için günde 250, memurlar için 125 grama indirmek zorunda kalmış. Bom- balar üçbin binayı yerle bir etmiş, ye- dibinden fazlasını hasara uğratmış, Şehrin beş milyon metre karelik mes- kün sahası tahrip edilmiş. Reginanın gözleri yaşlıydı. "— Bu millet artık harp ister mi?" dedi. - İstememesi lâzım. Sibiryaya uçağımız 22.30'da kalka- caktı. Ermitajın bulunmaz hazineleri- ni, yani Kışlık Sarayın salonlarını bi- raz acele dolaştık. Tabloları lâyıkıyla seyredebilmek, Oo zevklerine varabilmek için onbeş gün gezmek lâzım. Oradan, şehrin açığındaki Petrodvoreçe gittik. Orada, Leningradın Versayı var. Park- lar, saraylar. Parkta nefis bir çeşme sistemi gözleri alıyor. Fıskiyeler, a- kan sular.. Kaskad. Almanlar burayı işgal ve yağma etmişler. (oHarpten sonra ruslar her şeyi yeni baştan yap- mışlar. Pazar günü, yağmura rağmen park kalabalıktı. Leningraddan gözlerimiz arkada kalarak ayrıldık. Şimdi yolumuz Si- iryaya. 21