9 Nisan 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 18

Benim bildiğim, 'bu çelişmenin; Fatin Rüş- tünün kumarbaz tabiatlı dış politika anlayışı- nın -yahut plânlamasının. neticesi olduğudur. Menderes ise, o tarihte, iktisadi politikası tama- mile iflâs etmiş bulunduğundan denize düştüğü için yılana sarılacak durumdaydı. İsmet Paşayı da, zaten, hem Amerikaya ve hem Rusyaya kar- gı takip edilen politikada endişelendiren buydu. İsmet Paşaya bütün siyaset hayatı boyun- ea birinci derecede tesir etmiş olan bir prensibi çok akşam kendisinden, yemek sofrası sohbet- lerinde dinlemişimdir. Lozanda Lord Curzon, kendisi için pek makul ve mantıki'olan teklifle- rini müzakere yoluyla İsmet Paşaya kabul ettir- temeyince, dünyadaki ve bilhassa İngilteredeki hava da bunlar dolayısıyla tekrar harbetmeye imkân bırakmayınca demiştir ki: — ismet Paşa, sen şimdi zannediyorsun ki Gi kazandıklarını cebine koyacak ve gidecek- sin, Kazın ayağının öyle olmadığını görecek- sin. Yarın para sıkıntısı seni kıvrandıracaktır. O zaman geleceksin. Bizim önümüzde diz çökecek- sin. Cebine koyduklarının hepsini, teker teker - çıkarttıracağız.” ismet Paşa demiştir ki: “ “.. Siz'şimdi bana, * istediklerimi verin. Ben size gelirsem, o zaman bunları alırsınız!” ismet Paşanın, o uzun iktidar yıllarında kimseye avuç açmaması karşı taraftaki bu ni- yeti bilmesinin neticesidir. İkinci Dünya Har- binden sonra başlayan ve Türkiyeye İsmet Pa- şa devrinde ilk mütevazi parçaları verilen ame- rikan yardımı .da: bizim tarafımızdan yapılan bir talebin değil, bizim bir davranışımızın Baş- kan Trumana ilham ettiği bir dünya politikası- ,nın neticesidir. Hikâyesini anlattığım 1960'lardan çok son- raları, bazı yetkili amerikan devlet adamları Türkiyeyi komünistlik veya rus tehlikesinden Amerikanın kurtardığını söyleyeceklerdir. Ger- çek bu değildir. 1946'da Sovyetler Birliği Tür- kiyeden taleplerde bulunduğunda Amerika ağırlığını ortaya koymamıştır. Sovyetler Bir- liği, müddeti biten 1945 ademi tecavüz paktı- nın yenilenmesi için Türkiyenin kendisine Kars ile Ardahanı vermesini ve Boğazlarda haklar tanımasını talep etmiştir. O tarihlerde Mosko- vada Büyük Elçimiz Selim Sarperdi. Sarperi rus Dışişleri Bakanı Molotof çağırmış ve bu notayı vermiştir, Sarper, birakımz Amerikayı, Fethi Çelikbaş ve Nüvit Yetkin Geimenisdir başlıca savunucusu G alinek belirdiler. Abesi müdafaada bir ye göstermiş olduklarını inkâr imkânı yok tur, Ancak böyle hallerde hemen daima olduğu gi- » bi İsmet Paşaya en sonda akıl ve mantık bâkim oldu, otoseverlik resmen yasak edildi. 196