15 Ağustos 1983 Tarihli Nokta Dergisi Sayfa 24

KAPAK nelerin konuşulduğu bilinmiyordu, ama, Türkiye, savaşa müdahalesi- nin hangi koşullarda “zorunluluk”” haline geleceğini Lavasani'ye açık- lamış, o da bu şartların doğma /a- cağı konusunda güvence vermişti. Shintaro Abe'nin ziyareti. 8 Ağustos'ta Türkiye'nin yeni ve ilginç bir konuğu vardı. Japonya Dışişleri Bakanı Shintaro Abe... ““Türkiye'ye gelen ilk Japon Dışiş- leri Bakanı”, “Japonya'nın Tür- kiye'ye yapacağı yatırımlar görü- şüldü”” türünden başlıklar atılmış, ama, Abe'nin ““gezi programı'” üs- tünde fazla durulmamıştı. Türki- ye'den önce İran'a uğramıştı. Tür- kiye'den sonra da Irak, Romanya Bulgaristan'a gidecekti. Böyle bir güzergahın tek anlamı olabilirdi: PETROL.. Petrol kaynakları için bütünüy- le dışa bağımlı olan Japonya'nın sorunları, İran-Irak savaşından sonra çok fazlalaşmıştı. Savaş, kör- fez ülkelerinden gelecek petrolün * akışında düzensizliklere yol açmış- tı. Japonya önce bunun bir çözü- me bağlanmasını istiyordu. Abe'- Bu genç insanlar niye yaşamak yerine ölüme koşarken esir düşsünler? nin Türkiye'yi ziyaretinin bu önem- li yönünü bir Dışişleri yetkilisi şöy- le açıkladı: “Japonya'nın körfeze bağımlılığı çok fazla... Zaten pet- rol bunalımından bu yana büyük zorluk içindeler... Gidip savaşan ta- raflarla doğrudan bu konuyu ko- nuşmaya karar verdiler. Bizim du- rumumuza da baktılar. Biz de ben- zeri nedenlerle savaşın bir an önce bitmesini istiyoruz. Savaş bittikten sonra, savaş yıkıntılarının onarımı için Türk ve Japon firmalarının or- tak çalışabileceği de görüşmelerde gündeme geldi.”” İşin aslına bakılırsa, İran-Irak sa- vaşının Türkiye açısından büyük önem taşıyan bir ““ekonomik”” yö- nü de vardı. Japonya Dışişleri Ba- kanı'nın Türkiye'ye gelmesi, olayın *fekonomik” yönünü de güncelleş- tirmişti. Üçgenin içindeki ekonomik iliş- n : 'Istemeyerek Turkıye 'nin Cenevre 'deki Bır— leşmış Milletler Temsilciliği göre- ederek Türkiye'ye dönen Kamran VInan, İran-Irak şavaşının Türki- ye'yi nasıl etkileyeceği konusun- | da Nokta' nın sorularım yanıtları. Nokta : Sayı İnan iki komşu ülke büyük kayıplara yol açan bir. savaşı üç yıldır sürdürüyorlar. Irak-İran savaşı Türkiye bakımın- dan ne ifade ediyor? İnan : Türkiye İran-Irak coğra- maktadır. Bu üçgenin ikisinin sa- - vaş halinde bulunması, üçüncüsü- nü, yani Türkiye'yi yakından il- gilendiren bir olaydır. Silahlı ihti- laflar bulundukları bölge için bir tehlikedir. Ayrıca bu yönüyle kip etmek durum ve mecburiye- tindedir. Buna ilaveten bu sava- vini sürdürürken geçen ay istifa — fi bakımdan bir üçgen oluştur-. Türkiye gelişmeleri yakından ta- şın yol açabileceği denge değişik- — likleri ve doğurabileceği neticele- ri de komşu bir memleket olarak gözönünde bulundurmak mecbu- riyetindeyiz. İş ciddi ve hassastır. Bizim çok yakından bakmamızı gerektiren iki önemli sebep bulun- - maktadır. Birincisi Kerkük Türk- “lerinin akıbeti ve bu savaştan ne ölçüde etkilenebilecekleridir. Di- ğeri ise ekonomik hayatımız için son derece önemli lrak-Türkiye petrol boru hattıdır. Halen yıllık ihtiyacımızın yüzde 50'si yani 6 milyon ton, bu boru hattından sağlanmaktadır. Bu hattın kesil- mesi, milli ekonomimizi felce uğ- — ratır. İran'ın bu hususu gözönün- de bulundurmasında fayda ve menfaati vardır. İrani, Irak'a ver- meye çalıştığı ziyana istemeyerek de olsa Türkiye'yi ortak etmeme- lidir. Aksi halde Türkiye de iste- meyerek tedbir almak mecburiye- de olsa tedbir alabiliriz”” tinde kalır. Aynı şey sanayileşmiş batı memleketleri için de bahis ko- nusudur. Sanayileşmiş memleket- ler ve askeri güçler, her iki mem- leketi de zayıflatacak ve kendile- rine önemli miktarlarda silah sa- tışına yol açan bu savaşa pek gö- nülden “hayır”” dememektedirler. Ancak savaş kendi enerji kaynak- larını tehdit ettiği takdirde tepki- — leri büyük olacaktır.Böyle bir ge- lişme tüm bölgeyi tehlikeye sokar. Nokta: Süper devletlerin savaş konusundaki polıtikalan nasıl özetlenebilir? İnan : Batı ve özellikle ABD ba- kımından bu denge enerji kaynak- larının korunması ve İsrail'in kuv- vetlenmesi şeklinde görülebilir. - Ortadoğu'da İsrail'e ters düşme- yecek devletlerin meydana getiril- mesi bazı zihin ve planlarda mev- cuttur. Doğu bakımından ise, 24