15 Ağustos 1983 Tarihli Nokta Dergisi Sayfa 51

yeniden yükseliyordu. Bugün Ame- rikan Merkez Bankası FED'in do- lardaki tırmanışı durdurmak için harekete geçmesi de bir sonuç ya- ratmıyor. FED, canlanmanın dura-- cağı ve ABD ihracatının olumsuz yönde etkileneceği kaygısıyla hare- kete geçmiş ama bir sonuç alama- mış durumda. Dolardaki değer artışının başka nedenleri var. Geri kalmış ülkelerin borç ödemelerini gerçekleştirmek ve petrol ihracatçısı ülkelerin, bü- yüyen ödemeler dengesi açıkları için dolara olan talepleri de bu ar- tışı körüklüyor. Ayrıca spekülatif yaklaşımlar da talepte şişme yara- tıyor. Ya Türkiye'de Günlük kur uygu- lamasının başlatılmasıyla Türk Li- rası dolar karşısında yüzde 23'lük bir değer kaybına uğradı. Aralık 1982'de 189.89 kuruş olan dolar, 11 Ağustos tarihinde 234.05 Türk lira- sı olarak işlem görüyordu. Devalü- asyonun ihracatı uyarıcı etkiler yaptığının savunulmasına rağmen ithalat bedelleri sürekli artmaktay- dı. Ara malı ve yatırım malı yönün- den büyük ölçüde dışa bağımlı olan Türkiye sanayii,ithalattaki fiyat ar- tışlarını maliyete yansıtıyordu. Bu da maliyet enflasyonunun tırman- masına neden olmaktaydı. Enflas- yonu geriye çekmek için uygulanan sıkı para politikaları bu nedenle tam anlamıyla başarıya ulaşamıyor- du. Fiyatlar ister istemez artıyor, kur farkları yüzünden bir dizi şir- ket kurtarılmayı ya da desteklenme- yi talep ediyordu. Enflasyonu ön- lemek için uygulanan sıkı para po- litikalarının sonucu da yatırımların durması ve işsizliğin artmasıyla so- nuçlanmaktaydı. Devlet Planlama Teşkilatı verilerine göre, 1983 yılı 99.80 TL 31 ARALIK 1981 70. TL 47.10 TL 10 HAZİRAN 1979 “Size dostum Friedman'ı öneririm çok iyi para doktorudur ”' içinde işsiz sayısı 3.5 milyona ula- şacaktı. Ayrıca, doların değer ka- zanması üzerine uygulamaya konu- lan zamlar ve enflasyon, reel geli- rin düşmesi sonucunu da yaratıyor- du. Her yeni ayarlamada, önce akaryakıta, sonra ona bağlı olarak bir dizi mal ve hizmete zam uygu- lanıyordu. Ayrıca, Türkiye'nin dış borç yükü durduğu yerde artmak- 234.05 11 AĞUSTOS 1983 189.50 TL 24 OCAK 1983 taydı. Türkiye önündeki 20 yıllık süreçte dış borçlarını ana para ve faiz olarak gecikmeden ödeme ba- şarısını gösterse de doların değer kazanması, bu borçların da artma- sına neden olacaktı. Bu arada uzmanlar uygulanan günlük kur politikasına rağmen ser- best ve resmi kur arasında bir fark doğduğunu belirtiyorlar. Bu koşul- larda da ya biriken kur farklarını bir “şok” devalüasyonla ortadan kaldırmak, ya da azalan ihracat ge- lirlerine razı olmak gerekecek. Artış duracak mı? Doların değe- rinin artmasının öteki ülkelerde ya- rattığı darboğazlarla fazla ilgili gö- zükmeyen Reagan,'“Bir çok kişi do- ların yükselişini tepkiyle karşılıyor ve suçu ABD'deki faiz oranlarının yüksekliğine bağlıyor. Oysa, birçok ülke var ki, orada da faiz oranları yüksek. Buna rağmen paraları bi- zimkine nazaran sürekli değer yiti- riyor” dedi. Uluslararası gözlemci- ler başta Fransa olmak üzere Av- rupa ülkeleri ve Japonya'nın ““do- ların durdurulamayan yükselişi”'ne karşı aldıkları önlemlerin, en azın- dan kısa vadede yeterli olamayaca- ğını ve doların gücünü ABD baş- kanlık seçimlerine kadar sürdürece- ğini savunuyorlar. Türkiye ekono- misi açısından ise dolardaki değer artışı hastalıklı bir bünyenin bir sal- gın hastalık karşısındaki konumun- dan pek de farklı olmayacak.© 51