12 Mart 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 16

İKTİSADİ Plânlama Kara liste uygulanıyor İktisadi istikrar, iktisadi bağımsız- lık, Okalkınma ve dış borçlardan kurtulma konularında memleketin kendilerine her zamandan çok ihti- yaç duyduğu bir sırada iki yüksek devlet memuru daha görevlerinden alınmış bulunmaktadır. e Bunlar, Devlet Plânlama Teşkilâtı Müste- şarı Mamduh Aytür ile Merkez Ban- kası Genel Müdürü Ziya Kayladır. Türkiyenin iki önemli müessesesi, böylece, geçtiğimiz haftanın orta- sında, her bakımdan beğenilen yö- neticilerinden yoksun kalmıştır. Bu iki olay, AP İktidarının DP devrini ihya politikasının hiçbir tefsire yer vermiyecek iki önemli delilidir, "Petrollerimiz, hedefi millileştir- me olan milli bir politika ile yöne- tilmelidir" diyen, milli rafineri, mil- li pipe-line çabası içinde bulunan İhsan Topaloğlu, TPAO'nun, maden soygununa karşı koyan Tahsin Ya- labık ise Etibankın başından alın- mışlar ve sıra, Devlet Plânlama Teş- kilâtı Müsteşarı ile Merkez Bankası Genel Müdürüne gelmiştir. Enflâsyona karşı bir set olarak Merkez Bankasının bağımsızlığı gö- ü savunan Zi ayla ile "Plândaki milli amaçların dış bas- kılarla (o değiştirilmemesi, her uza- nan borca uzanmayıp, haysiyetimi- zi korumalıyız" demesini bilen Ay- tür üzerinde düşünmek, Türkiyenin başına bu konularda örülecek ço- rapları anlamak için de faydalı ola- ca Bir memorandum DPT Müsteşarı Memduh Aytür im- zasıyla ve oKonsorsiyoma veril- mek üzere Maliye Bakanlığı ilgilile- rine sunulan memorandum, Aytü- rün görevinden alınma sebebini a- çıkça gösterecek mahiyettedir. Me- morandumda özetle şu noktalara değinilmektedir: I — Türkiye, Konsorsiyom üyesi devletlerden o sadece yardım alan bir ülke değildir. Türkiye, bu dev- letlerin de üyesi bulunduğu birçok batılı ittifakların üyesidir ve onlar- la eşit haklara sahiptir. Bu bakım- dan, Konsorsiyomla ilişkilerinin bu açıdan değerlendirilmesini istemek- tedir. 2 — Plân metodolojisi, Türkiye- deki kanunların tatbikatı, plân ve yılık programların tatbikatı, bun- larla ilgili tedbirler, plân tercihleri, plân politikası üzerinde Konsorsi- 24 VE MALI Memduh Aytür Doğru o söyleyeni... yom üyeleri tartışma açamamalı- dır. Bu konularda mütalea beyan e- demezler. Bunlara Türkiye karar verir. 3 — Biz ihtiyaç bildirmeden, bi- ze uzman ve teknik eleman teklif etmeyiniz. Bizim istemediğimiz yar- dım için teklifte bulunmayınız. 4 — Plânın, TBMM'den geçmiş temel bir milli tercih olduğunu u- nutmayınız. "Bunlar üzerinde Türki- ye tarafından açık bir davet olma- dıkça hiçbir yabancı, uluslararası kuruluş veya devlet müdahale veya görev hakkı ileri süremez. 5 — Yardımların sarfedildiği yer- ler hakkında bilgi istenmesi nor- maldir. Ancak bunların Türkiyede- ki sarflarını yerinde incelemek a- macıyla Türkiyede büro kurmanız kabul edilemez. 6 — Konsorsiyom kredilerinin başarıya (oulaşması, bu kredilerin Türkiyenin kalkınma amacına yö- nelmesine bağlıdır. Kalkınma kre- disi az bağıntılı, devamlı, yeterli olmalıdır. Program kredileri hiç ol- mazsa yıllık taahhütlere bağlanma- lıdır. Para Fonu, Uluslararası ve Av- SAHADA rupa Para fonlarının verdiği kredi- ler Konsorsiyom Oo kredileri içinde hesaplanmamalıdır. 7 — Proje kredilerinde yeni bir usul tespit edilmelidir. Her proje- ye, genel olarak, Türkiyeye kredi ve- ren bütün ülkelerin firmaları katıl- malı, tek devletin firmalarının gi- rebileceği ihale usulü terkedilmeli- DE Projelerde çabukluk sağlamak n, bunların ekonomik ve ticari fi- zibilite hesaplarının Türkiye tara- -ından yapılması yeter sayılmalıdır. Projelerin tetkikinde, projeyi yapan firma ile birlikte fizibilite hesapla- rı yapılmalıdır. Ve her ne olursa ol- sun, proje tetkikleri aylarca uzatıl- mamalı, tetkikler için belli süreler- le sınırlama yoluna gidilmelidir. — Konsorsiyom çalışmaların- da da şu usüller izlenmelidir: a) Programlar ve beş yıllık plân- lar Türkiye tarafından hazırlanma- dan, Meclislerden çıkıp kesinlik ka- zanmadan, Türkiyenin tercihleri etki altında bırakılmamalıdır. Bir önceki yıl uygulamasına "ıttıla kes- bedebilirsiniz", yeni yılın programı hakkında da "telâkki etmek" hakkı nız vardır. b) Konsorsiyom üyeleri ile Tür- kiye arasında yapılan ikili taahhüt anlaşmalarında, üyelerin iki taraf arasındaki ekonomik, ticari ve di- ger meseleleri ileri sürüp, baskı a- racı haline getirmeleri önlenmeli- dir. 9 — Konsorsiyom toplantıları, a- sıl amacı geciktiren yan konulara tahsis edilmemelidir. Bu konuda BİAC Raporu, yabancı .sermaye ka- nunu vs. tartışmaları Örnektir. Bu gibi yan konuların görüşülmesinde meselelerin eksperi olmayanların katılması, bir OECD uzmanının tâ- biri ile "banalite"lerin ileri sürül- mesine vesile teşkil etmektedir. Bu, önlenmelidir. Konsorsiyomu bu du- rumdan kurtarmak şarttır. 10 — Konsorsiyom çalışmalarına ve Konsorsiyom faaliyet grupları- nın çalışmalarına, karar alma saf- halarına Türkiye de katılmalıdır. 11 — Konsorsiyomun Türkiye ile yapacağı temaslarda muhatap, Ma- liye Bakanlığıdır. Devlet Plânlama Teşkilâtı ile temaslar gerekli hal- lerde yapılmalıdır. Memorandumda ayrıca şöyle de- nilmektedir: "Plânın, Büyük Millet Meclisinin onayından geçmiş temel bir milli tercih olduğunu unutmayınız. Bu tercihler üzerinde hiçbir yabancı, hiçbir uluslararası kuruluş veya 12 Mart 1966