1 Ağustos 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 8

utopist (1) mebdelere istinat eden fikri kategoriler olduğu için hunların hâdisalın seyri içinde şekil değiştirmesi esasen mu- kadderdi. Zaten bizzat bu fikri mahsullerin anası olan akıl mef- humu bile ihtilâlden önceki devrin Fransız filozoflarında, ferdi idrâk kemalinden başka bir mana ifade etmiyordu. Ferdi idrâk- de kemal, filvaki ferde « bittabi kendi ölçülerine göre - en doğru, en makulü düşünmek imkânını verir, fakat maddenin harekelin- den mücerret olarak düşünülen bu doğru ve makul nizam, cemi- yetin zaruretlerine çarpınca derhal şeklini değiştirir, gider. Fransız ihtilâlinde de olan şey böylece, mücerret hakikatin, hâ- disatın zaruretleri içinde tereddisinden başka bir şey değildir. Fakat bugün bizim için asıl olan şey ihtilâleğ Fransa ile Fransız demokrasisinin karsılıklı müşahedesidir. Çünkü bu müşsahedede bizim, bizzat kendi inkılâbımızın sıhhati ve selâmeti hesabına alacağımız dersler ve hakikatler vardır. Bir ihtilâlin zevali. onun kendi mistiğini - Sırri akidelerini - ve antuzyazmını kavbetmesile baslar. Bu hal Franmsız ihtilâlinde hattâ 1783 den itibaren bazlamıntır denilebilir. Fakat Nanolvyon harplerinin askeri galibivetleri bu heyecanı ihtilâlle hiç alâkadar olmıyan bir sahada 1814 & kadar sürükledi. Rugünkü Fransız de- mokrasisi ise, artık hicbir mistigi kalmıyan bir şeydir. Maamafih Franmsız ihtilâlinin buzünkü kaba ve çıplak küçük bur- juva endividualizmine çeçişi okadar ani olmamıştır. Fransardla ihtilâl, mistiğini kaybedince, evvelâ mefhumlarına il- tica etti ve Fransız ihtilâline rehber olan müdir fikirler heye- can ve sır sahasından üniversite kürsülerine intikal ederek hattâ bütün on dokuzuncu asır müddetince, Fransa harici milletler için örnek olan bir fikri mesai devri başladı. Hâhimiyeti milliye mef- humu, mülkitvet mefhumu, malbuat hürrtyeti, mukavele hürriyeti ve saire mefhumları bu asrın bilhassa ilk üç rubunda tedvin edil- miş sistemler haline getirildiler.Fakat on dokuzuncu asrın son vu- bunda ve bilhassa yirminci asrın harbe takaddüm eden senelerin- dz bir sıra iskandallar ve tereddi âmilleri Fransız demokrasisi- (1) Utopya maddıi gartlardan ve Mmkânlardan mücerret olarak düşünülen şev. Huyel, 8 nin £ hiçbi caret tik n gada birço Ek sa! teşkil ve fe ve pr ği, o Umu nin © riht £ zedir liye 1 râaç, I Bu ti vel, | Simd kirler hürri rasisi kadal Hükt für e mege Hir za Stayi — M diyin mn k katür zahür mek nazır