20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 43

47 Her Ay müstakar tutmak değil midir? Evet. Zaten bütün mesele de bu istikrarı temin edecek sistemi bulmaktır. Şimdi müsaade eder- seniz bir iki kelime ile şu, bende henüz tasavvur halinde olan, sistemin ana hatlarını anlatmak isterim. V Söylemeğe lüzum yoktur ki eşya fiatlarında istikrar temin etmek için işe ham maddelerden başlamak icap eder. Elbette her çeşit ham maddenin fiatını tayine imkân yoktur. Bu husus- ta göz önünde tutulması lâzımgelen en mühim nokta istikrar plânına idhal edilecek ham maddelerin uzun zaman (bir kaç yıl) bozulmadan muhafaza edilebilmek kabiliyetleridir. Bu, fayda ve verim hususlarının dikkat nazarına alınmıyacaklarını söylemek değildir. Bizde, uzun zaman muhafazası kabil ham maddeler arasında buğday, pamuk, kömür, bakır ve daha baş- kaları yetişmektedir. Memleketimizde bol yetiştiği için mu- hakememizi buğday ve pamuk üzerinde yürütelim, Farzedelim ki Büyük Millet Meclisi kabul ettiği bir kanunla buğday ve pa- muk kozası fiatlarını beş sene müddetle beher kilosu 10 kuruş hesabile tesbit etmiştir. Bu tesbit keyfiyetini fiilen müeyyide- lendirmek için de Cümhuriyet Merkez bankasına, devlet silo ve depolarına teslim edilmek suretile, kendisine arzedilen buğday ve pamuk kozalarını satın almak ve bunların bedellerini öde- mek için de buğday ve pamuk karşılıklı Türk lirası çıkarmak iznini vermiştir. Eminim ki şu on kuruşluk fiat hepinizin içinde bir sorgu uyandırmıştır. Niçin on da yirmi değil? Günkü sadece bu fiat bana makul, yani müstahsile, bu günkü piyasaya göre, kâfi de- recede kâr bırakır gibi görünmektedir. Hakikaten bu gün buğ- day ve pamuk kozasının kilosu 6 kuruş civarında satılmaktadır. Eğer istikrar plânının tatbik edileceği anda bu fiatlar kâfi de- recede emek ödeyici bulunmıyacak olursa elbette artırılması mümkündür. Demek oluyor ki arzetmek istediğim sistemde fiat tayini tecrübi (ampirik) bir keyfiyettir. Şimdi işi biraz derinleştirelim. Bu mekanizmanın pratikte nasıl işliyeceğini görelim.