29 Ocak 1965 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 20

YAYINLAR İKİYÜZ YILDIR NEDEN BO- CALIYORUZ? Niyazi Berkesin incelemesi, Yön Va- yınları I, Vatan Matbaası 1964. 176 sayfa 5 lira. Türkiye gerçekleri hakkında herkes birşey söyler. Bilhassa son yıllarda. geri kalmış memleketler arasında dahi gerilerde bir sırada yer alan Türkiye- nin neden geri kaldığı, neden, kalkına- madığı hususu fazlaca söz konusu ol- mağa başlamıştır. Osmanlı İmparator- luğu tarihi de dahil, son ikiyüz yıldır Türkiyede devamlı olarak bir kalkın- Bir ölçüde Batıya diyebileceğimiz .bu çabanın bir türlü tam bir başarıyı erişememesi ve Mustafa Kemalin işa- ulaşamamışımızın nedenleri nedir? Soruya cevap olarak her kafadan bir ses çıkmaktadır. Kimi bunun sebebini, halkın okumuş yazmış olmamasında; kimi iktisadi bünyemizin zayıflığında: kimi dini baskıların ağırlığında; kimi dış baskılarda; kimi şunda, kimi bun- da bulmaktadır. Ne var ki, bu konuda derlitoplu ve bilimsel ölçülerle bir in- celeme yapılmamıştır. Aslına bakılırsa, Türkiyede yaşayıp, olayların içinde bulunup da olaylar hakkında incele- meler yaparak hüküm vermek kolay de ğildir. Bunun içindir ki, bu konudaki inceleme veya denemeler pek başarılı olamamıştır. Prof. Niyazi BerKesin eserine gelin- ce: Profesör biraz kahır yüzünden lüt fa kavuşmuş bir bilim adamı durumun 20 dadır. 1946 yılında Ankara üniversite- sinde Sosyoloji doçenti İken, fikir yobazlığının baştemsilcisi Reşat Şemseddin Sirenin kahrma uğ- ramış, görevinden uzaklaştırılmış, man kemelerde süründürülmek istemiş, an cak namuslu hakimler tarafından a- leyhindeki her dâvadan tek tek beraet edince, bu kere de kürsüsü lâğvedile- rek, başka iki arkadaşıyla birlikte aç- lığa mahküm edilmek istenmiştir. Ni- yazi Berkes bunun üzerinedir ki Ame- rikaya gitmiştir. Amerikaya gitmiş. Ka nada üniversitelerinden birinin saygı gören bir profesörü olarak yıllaryılıdır burada öğrencilerine bilgi dağıtmıştır. Anavatanı Türkiyenin meselelerinden hiç bir şekilde ouzaklaşmayan o Prof. Berkes, bu arada, bu konuda da çeşitli incelemeler yapmıştır. İşte (o "İkiyiz Yıldır Neden Bocalıyoruz?" adlı eser bu incelemelerin meyvalanndan biridir. Profesör ayrıca, ingilizce basılmak üze- re, "Türkiyede Lâikliğin Gelişimi" ad- lı bir büyük inceleme daha yapmıştır. Eğitim Bakanlığı Klasikler serisi için- de de pek çok çevirisi yayımlanmış o- lan Prof. Berkes. “İkiyüz Yıldır Neden Bocalıyoruz?" adlı eserini önce o Yön haftalık gazetesinde seri yazılar halin- de yayımlamış, sonra da bunun kitap haline getirilmesine müsaade etmiştir. Kitapta, sadece Türkiyenin değil, dünya meselelerinin de bilimsel .açı- dan incelenmesini yapmağa yetkili bir damının görüşleri dile getiril- » Berkes kitabında, Oo geride kalmış ikiyüz yılın olaylarını bir sos- yolog olarak tek tek ele almakta, olayları doğuran nedenleri ve olayla- rın sonuçlarını sadece bir gözlemci ola- rak değil, bir açıklayıcı olarak da de- gerlendirmekte ve Türkiyenin ( geliş- mesini engelleyen sebepleri bir sistem rini anlayabilmek için. kesin bu kitabını okumak şarttır. SOSYALİZM VE İKTİDAR Paul Ramadier'den çeviren Hayret- tin Erkmen, Ağaoğlu Yayınevi, İstan- bul 1965, 212 sayfa 750 kuruş, isteme adresi. Ankara cad. 37/ Meşhur fransız sosyalisti Jüles Moch tarafından yönetilen çağdaş mese- lelerle ilgili kitaplar serisinden o olup 1961 yılında yayınlanmış olan bei lizm ve İktidar'ın yazan, meşhur sosyalist Başbakanlarından Paul Ramadier'dir. Eseri dilimize, DP devrinin çalışma ve Ticaret Bakanlarından Hayr Erkmen, oldukça başarılı bir LEE g virmiştir. Ağaoğlu Yayınevinin hemen bütün kitapları gibi itinalı bir şekilde yayınlanan kitapta, maalesef gene bu yayınevinin hemen bütün kitaplarında olduğu gibi Oldukça geniş ölçüde tas- -ih hatası vardır. Tashih Vi dışında kitap, çağımızın en önemli konusu ve olayı sosyalizme ve iman meselelerine ışık tutması bakımından dikkatle okunma- sı gereken bir nitelik taşımaktadır. Ra madier kitabında, sosyalist iktidar de- nemesini, sosyalist partilerin diğer par- tilerle koalisyon yaparak iktidara ka- tılmalarını, sosyalistlerin odemokratik yollardan iktidara geliş (safhalarını, karşılaşılan zorlukları ortaya koyuyor. Eşsiz bir tecrübenin ürünü olarak ki- tap, "tamamen yaşanmış meselelere de dayandığı için ayrı bir değer ve önem kazanmaktadır. Yazarın, kitabında cevaplandırma- ğa çalıştığı bellibaşlı sorular arasında şunlar yer almaktadır: İktidar dene- mesi, sosyalistlerin burjuva toplum dü- zenini benimsemeleri demek midir? ik tidar denemesinden kaçmak, sosyalist- lerin kendilerine oy veren seçmenleri- ne karşı sorumluluklarını yerine ge- tirmemeleri anlamına gelirmi? Son yıllarda türk düşünce hayatı- na hakim olan dünya (meselelerine karşı büyük ilginin yeni bir meyvası olan kitabı, sosyalist olsun olmasın bütün aydınlara, özellikle politikacıla- ra tavsiye ederim. İlhami SOYSAL AKİS, 29 OCAK 1965