29 Ekim 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 9

5*tiş hizmetler görmek» çalışaca- | #uw kaydederek bunun bir şartla | Mümkün olacağını söylmiş ve i- “we etmiştir > v.? şart aziz milletimizin muhab “i ve itimadının fı.kamız üzerin Ke » eksik olmamasına dıkkat ve grasatle çalışmalıtır.Fırkamız bun a kusur etmedikçe selim hisli, Yeurlu, vefalı milletimizi: mmuhab * ve itimadından daima emin 0- abilir,) di, rks Umum Ra kunu bi | irirken ayağa kalkarak sözlerini 9v cümle ile bağlamışlardır : * Büyük milletimizin fırkamıza Söstermekte olduğu alâka ve iti- ia karşı en derin tazim ve hür med eğilir ve ona minnet ve şük anımızı sunarım.” Büyük kongrede Gazi'nin nutuklarından Bu izahatta nsonra manzarai u iniyeyi, daha dar bir çerçeve da iline alarak, seri ve sehil bir su- v ber, seri ve sehil ir surette, hep beraber müşahede “delim : M Muhasım devletler, Osmanlı dev he Ye memleketine maddeten ve den tecavüz halinde imha ve taksime karar vermişler. Padişah ve Halife olan zat, hayat ve rahatı | E kurtarabilecek çareden başka | 7 #ey düşünmüyor. Hükümeti de va halde. Farkında olmadığı hal e başsız kalmış olar millet, zul- met ve müphemiyet içinde tecelli- yata muntazır, Felaketin dehşet ve sikletini idrake baştıyanlar, bu- lundukları muhit ve hissedebildik leri tesirata göre çersi halâs telâk- ki eyledikleri tedbirlere müteves- sil. Ordu, ismi var cismi yok bir halde, Kumandanlar ve zabitler, Harbi Umuminin bunca o mihnet Ve meşakkatleriyle yorgun, vata- nın parçalanmakta olduğunu gör- mekle dilhun, gözleri önünde de- rinleşen karanlık felâket ıçurumu kenarında dimağları | çare, çarci halâs aramkla meşgul... Burada, pek mühira olan bir nok tayi da kayt ve izah etmeliyim. Mil let ve ordu, Padişah ve Halifenin lr dakikan İL Bursa'da İPEKİŞ fabrikalarından bir İlrsmının umumü manzarası Cümhuriyetin onuncu yıldönümü münasebetile muhterem müşterilerini saygı ve sevgi ile selâmlar hiyanetinden haberdar — olmadığı | gibi o makama ve o makamda bu- İunana karşı asırların kökleştirdiği dini ve ananevi rabıtalarlâ muti ve sadık. Millet ve ordu çari halâs düsünürke nbu mevrus | itiyadın sevkiyle kendinden evci Makamı Muallayi Hilâfet ve Saltanatın ha lâs ve masuniyetini düşürüyor. Halife ve padişahsız balâsın mana | senı anlamak istidadında değil... Bu akideye muhalif rey ve içtihat izhar edeceklerin vay haline! der hal dinsiz, vatansız, hain, merdut olur... Diğer mühim noktayi da ifade etmek lâzımdır. Çarci halâs arar- ken, İngiltere, Fransa , İtalya gi- bi düveli muazzamayı gücendir- memek esas gibi telakki olunmak- ta idi. Bu devletlerden yalnız bi- riyle dahi başa çıkılamıyacağı veh mi, hemen bütün dimağlarda yer etmişti. Osmanlı devletinin yanm- da, koskoca Almanya, Avustur- ya « Macaristan varken hepsini bir den mağlup eden, O yerlere seren İtilâf kuvvetleri karşısında, tekrar onlarla husumete müncer olabile- iri vuziyetler almaktan daha bü- Bu zihniyette olan yalnız avam değildi; bilhassa havas, denilen in sanlar böyle düşünüyordu . O halde çarei halâs ararken iki şey mevzubahis olmıyacaktı.. Bir defa İtilâf devletlerine karşı vaz'ı husumet alınmıyacaktı. ve Padi- sah ve Halifeye canla başla mer- but ve sadık kalmak şartı esasi ola caktı. Şimdi, Efendiler! müsazde bu- yurursanız, size bir sual sorayım, Su vaziyet ve şerait karşısında ha- lâs için, nasıl bir karar varidi ha- tır olabilirdi ? İzah ettiğim malümal ve müşa hedata göre üç nevi karar ortaya atılmıştı : 1) incisi ;İngiltere himayesini | Wiep etmek. 2) incisi, Amerika mandası ta- Tev etmek. Bu iki nevi karar sahinlevi, Os- mas) devletinin bir kül halinde muhafazasını düşünenlerdir. Os- manlı memalikinin muhtelif devlet almis, ai ler beyninde taksiminden ise, kül halinde bir devletin tahtı himaye de bulundurmağ ıtercih edenler r. 3) üncü karar, mahalli halâs ça- slerine matuftur. ç Meselâ, bazı mınlakalar kendilerinin Osman» hı devletinden fekkedileceği nazari yesine karş :ondan ayrılmamak tedbirlerine tevessül ediyor. Bazı mıntakalarda, Osmanlı devletinin imha ve Osmanlı memleketlerinin taksim olunacağını em»i vaki ka- bul ederek kendi başlarını kurtar- mağa çalışıyorlar. Bu üç nevi kararın esbabı muci- besi vermiş olduğum izahat meya- nında mevcuttur. Efendiler; ben, bu kararların hiçbirinde isabet görmedim. Cün- kü bu kararların istinat ettiği bü- tün deliller ve mantıklar çürüktü, esassızdı. Hakikat halde. içinde bu Yunduğumuz tarihte, Osmanlı dev letinin temelleri çökmüz, ömrü ta- mam olmuştu. memleket- İsi tamamen parçalanmıştı. Or. tada bir avuç Türk'ün barındığı bi suna yurdu kalmıştı. Son mesc- le, hunun da taksimini temine uğ- rasılmaktan ibaretti, Osmanlı dev Teti, onun istiklâli, padişeh, halife, hükümet, bunlar hepsi medlülü kal maasmış bir takım bimana elfazdan ibaretti, Nenin ve kimin masuniyeti için kimden ve ne muavenet talep olun- mak isteniyordu ? © halde ciddi ve hakiki karar ne olabilirdi ? Efendiler; bu vaziyet karşısında bir, tek karar vardı. ieni- yeti milliyeye müstenit, bilâkaydü sart müstakil yeni bir Türk dev- leti tesis etmek ! İşte, daha İstanbul'dan çıkma- dan evel düşündüğümüz ve Sam- sunda Anadolu topraklarına ayak basar basmaz tatbikatını başladı- mız krar, bu karar olmuştur. Halkevleri uğ büyük inkılâbın benliğine sin- dirilmesi lâzımdı. İnkılâp en deri: manasiyle bütün valığımızı yeni bir hayata ve veni bir istikamete ötürüyordu. Bu yeni görüşü hal. Cümhuriyet Halk Fırkasmın yap! ka telkin ederek yeni zamanın an- layışma göre milleti tek tek fert- ler halinden çıkararak onları gö- rüş, anlayış ve yapışta bir birlik ha line sokmak ve onun iç varlığını in kişaf ettirmek ve benliğinin derin- liklerinde kaynıyan emsalsiz kıy- m meydana çıkarmak vazife i Fırkanın görüşüne göre milleti- mizin hususi vasıflarına uyacak yol lardan yürüyerek her derecedeki resmi tahsil dışında onu bir halk terbiyesi ile yükseltmek elzemdi. Bunun için cemiyet hayatınm ve kültür hayatımın yeni anlayışlar i- le ve cemiyetimizin kendi unsurla rından k yeni ve milli bir teşekülün çalışmasiyle beslenmesi düşünüldü. Bu fikir fırkanın üçün cü büyük kongresinde yapılan ni- zamnameye “ Halk evlerinin” s0- kiklerden sonra Halkevleri için et- raflı bir talimatname yapıldı. Bu- na göre Halkevleri 9 şube ile kuru Her şubenin üç beş âzalık seçil miş komiteleri bulunur, Komitele- rin mümessilleri Halkevi | İdare Hyetini teşkil ederler. Halkevleri- e cl Kaan milli kütlenin iyesine çalışmak için fırkaya girmek şartı yoktur. Bununla bera- ber evler: mahallindeki fırka ida- ye heyeti âzasından birinin reisliği altında çalışır. Halkevlerinde — ne mahiyette olursa olsun — geri- lik ve beynelmilelci fikirler yer bu-| lamaz. Halkevleri inkılâba sadık ve milliyetçi bir havanın bütün va tandaşları saran samimi bir kardeş lik duygusu içinde çalışırlar. Halkevleri dikkatli ve uzun ha- zırlıklardan sonra ilk defa 18 Şu- bat 1932 de 14 vilâyet merkezinde açılmıştır. İkinci tertip olarak 24 | Haziran 1932 de 20 merkezde açıl mıştır. 1933 de muhtelif vilâyet ve kazalarda 21 Halkevi daha açıldı. Her sene memleketin muhtelif bu caklarında Halkevleri açılacak ve Halkevinin yüksek prensipleri bü tün memlekete yayılacaktır. Halk evlerinin açılması henüz kısa bir zaman işi olduğu halde şimdiye ka dar kayıtlı olanlardan başka yüz- binlerce vatandaş evlere devam et miştir. Halkevleri şubelerinin isim lerinden anlaşılacak vazife kolları ber gün daha geniş neticeler ala- cak bir çalışma yolundadır. Lü- zumlu unsurlar o tamamlandıkça memleketin her köşesinde Halkev leri açılacaktır. Dil, edebiyat, farih şubesi : Türk Tarih Cemiyetinin tanzımı ettiği program esasları içinde çalış maktadır. > Söz derlemeleri, anketlere karşı lık bulmak, ata sözleri, © mâniler, masallar, folklor tetkikleri i kutlnlamak gibi dil ve hars mesaisinde birçok kıy- metli eserlerin temel taşı konmak- yüzden fazla konferans verilmiştir. mecmualar ştar. AL tı ay zarfında muhtelif Halkevle- rinde 50 konser verilmiş, 4 resim sergisi açılmıştır. Temsil şubesi : Muhtelif Halkevlerinde bu şu beler arasından | İkizler, Akın, Mete, Özyurt, Köy Muallimi, Ço: ban, Beyaz Kahraman, Mavi Yıl- dırım gibi inkılâbın yüksek mef- humlarmı O canlandıran p'yesler temsil edilmiş. bir çok yerlerde mil hil temeller erimiş: Ae) şık havada parasız filmler gösleril miştir. Kadının da temsil sınıfın. da vazife almalarının teminine ça lışılmaktadır. Spor şubesi : Bulundukları yerlerdeki genç - lerin spor faaliyetleriyle sıkı bir a lâka gösteren, yeni kulüpler açık masşna modern sahalar yapılması- na, muhtelif spor şubelerinin mem leketimizde inkişafma çalışan bu şubemizin mesaisi ümit verici ma- hiyettedir. İçtimai yardım şubesi : Muayene erleri konferanslar vermek, sıhhi müze- Fransızca, | açmak, sıhhi | | :