23 Şubat 1986 Tarihli Nokta Dergisi Sayfa 56

MÜZİK / KEMAN YAPIMI Kemanın püf noktası Keman yapımcısı Akşit Yücelen, yıllarca uğraşarak usta İşi yaylı çalgılar üretiyor 6 cD ağlarda dolaşıp istediğim tür ve kalitede ağaç ara- dim.” Bu sözlerin sahibi bir marangoz değil! Akşit Yücelen, bir ““lut- hier””.. Yaylı çalgı imalatçılarına bu isim veriliyor. Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası ikinci keman grup şefi Yücelen, çalmadığı za- manlarda evindeki atölyesinde sa- atlerce çalışarak dünyanın en nadi- de keman türlerinden biri olan Stradivarius tipi kemanlar üreti- yor... Dört yılda ortaya beş keman çıkarmış. Bir hafta içinde de, ken- disine yapılan ilk viola siparişini teslim edecek. Violanın sadece sa- pı takılıp cilalanacak. Akşit Yücelen, daha konservatu- varda öğrenciyken yaylı çalgı yapı- mına merak sarmış. Sık sık konser- vatuvar atölyesine inip usta “luthi- er”leri izlediğini hatırlıyor. Yüce- len, “Ancak bir türlü bu işe başla- ma fırsatını bulamadım, ta ki 1981 yılında çıktığımız bir Anadolu tur- şahı 6 (Bir Stradivarius düştü...”” 90 yolcusuyla birlikte dü- şen ve içinde bir de Stradivarius kemanı bulunan uçaktan hiç kur- tulan olmamış, ancak, ertesi gü- nü ajanslar haberi yukarıdaki başlıkla vermişlerdi. Ünlü kema- nın yaratıcısı Antonio Stradivari- us usta, günün birinde eserlerinin 90 kişinin hayatından daha değerli tutulacağını aklına getirmiş miy- di acaba? — — 1640'larda İtalya'da, Cremo- na'da doğan, 1737'de ölen ünlü keman yapımcısı, öğrencisi oldu- ğu Niccolo Amati'nin ““erişilmez”” kabul edilen yaratıcılık düzeyini Kemanların ( nesinde aradığım ağacı bulana kadar”” diyor. Turneye kendi ara- basıyla katılan Yücelen, Of yakın- larında Uzungöl dolaylarında bağ- lama imal eden bir ormancıda iste- diği ağaç kütüklerini bulmuş. ““Ar- kadaşlar arabanın içinden ve üze- rinden taşan kütükleri gördüklerin- de hâlâ bu işi yapabileceğime inan- mıyorlardı” diyen Akşit Yücelen, arkadaşlarının kendi açılarından haklı sayılabileceklerini, iyi bir yay- l1 çalgı imalatçısı olabilmek için 8-9 yıllık ciddi bir eğitim gerektiğini ha- tırlatıyor. “Oysa bu iş, öncelikle hissetmektir. Görmektir. Ben 25 de gerilerde bırakmış, tonozlarda, kapak kalınlıklarında, kenar kıv- rımlarında değişikliklerle akustik bakımından ulaşılmaz, eşsiz ke- manlar meydana getirmişti. Önce “Longuet”' adı verilen ince uzun enstrümanlar yaratan Stradivari- us, daha sonraları yassı, geniş ve tınısı güçlü kemanlar üretecek, parçaları birbirlerine en uygun denge ve oranlarda birleştirerek, çok iyi cins köknardan meydana getirdiği kemanları, formülü bu- gün bile bilinemeyen özel bir ver- nikle kaplayacaktı... En güzel yıllık bir özlem birikimine sahiptim ve bu konuyu sürekli incelemiş- tim.” 6 ayda bir keman. Yücelen, bir- kaç pratik bilgiyi de Ankara Kon- servatuvarı “luthier”'si Emin Ti- lev'den aldıktan sonra kolları sıva- mış. İlk ürettiği kemanı şöyle anla- tıyor: “Çalışmaya başladıktan 6 ay sonra ortaya bir keman çıktı. Lut- hier, cilayı yapmadan önce hatala- rı yakalayabilmek için sazı çalarak dener. Ben de kemanı orkestraya götürdüm. Çaldım. Arkadaşlar, *“Bu basbayağı bir keman! Üstelik sesi de çıkıyor!” dediler... Çok mut- luydum.”” Yücelen, bu işin kendine özgü güçlüklerinden yılmıyor. İstenilen ağaç türünden yeterli kurulukta parçalar bulmak, sonra da ağacın kalınlığına göre bir eğim vermek, milimetrenin çeyreği düzeyinde has- saslık gerektiriyor. “Büyük usta Stradivarius'un son yıllarında, ün- lü kemancılar sipariş ettikleri kema- eserlerini 1700-1725 yılları arasın- da veren Stradivarius'un elinden çıkma toplam 400 kadar keman, bugün dünyanın dört bir yanına dağılmış bulunuyor. Çağının bü- tün sarayları gibi, günümüzde de dünyanın en iyi kemancıları bir Stradivarius'a sahip olmakla övü- nüyorlar. Keman yapımını zirvesine ulaş- tıran, hiç kimsenin bir daha on- lar gibi keman yapamadığı ünlü ““Cremona Okulu”'nun diğer üye- leri Amati ve Guarnerius da bu- gün saygıyla anılıyor, onların da kemanları son derece değerli sa- yılıyor, ama gene de ““kemanın kralı”” denince akla Stradivarius geliyor. Ülkemizde de ünlü sanat- çılarımızdan Suna Kan'ın kema- nı 1750-60 yapımı, Ayla Erdu- ran'ınki de 1739 yapımı birer Stradivarius... 56 NOKTA 23 ŞUBAT 1986