24 Aralık 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 25

AKİS lerinin yönetiminde söz sahibi ol- malarına doğru bir yönelişi oyladı. 0 günün şartları içinde daha ileriye gitmenin mümkün olmıyacağı ka- nısına varan yöneticiler, Yugoslav- yanın milli gerçeklerine daha uy- gun sandıkları yeni yöntemin geniş- letilmesinde biraz kıskanç davranı- yorlardı. Yıllar, bir yandan işçilerin yönetime katılmalarının denemele- rinde alınan sonuçlan değerlendir- me, bir yandan da, muhtaç olunan kalkınmaya doğru yol alınma çaba- ları ile dolu olarak geçti. 1953 yılın- dan itibaren işçiler, ürettiklerini kendi bildikleri biçimde kullanma- ğa başladılar ve o güne kadar mev- cut olan devlet baskısından kurtul- dular. 1953 yılından 1963 yılına kadarki "kendi başına yönetim" uygulama- sı, olumlu ve olumsuz yönleriyle in- celendi ve bir karara varılabilecek veriler ortaya çıkarıldı. 1963 yılında yugoslav anayasasın- da bir değişiklik yapıldı ve "kendi başına yönetim", yugoslav toplumu- nun temel taşı olarak, en küçük sos- yo-ekonomik ünite halinde kanun- laştı ve bir anayasa hükmü çerçe- vesinde üçlendi. Nitekim, Yugoslav- yanın yeni anayasası, birçok madde- sinde ayni konuya dönmek suretiy- le, bu konuya verdiği önemi ayrıca belirtmiş bulunmaktadır. Örneğin, anayasanın 9. maddesi, "işin orga- nizasyonu, doğrudan doğruya veya kendi başına yönetim organları ta- rafından seçilen kimselerce yapılır" diyerek, yöntemin çerçevesini kesin- likle çizmiştir. Anayasanın 92. mad- desi, "kendi başına yönetim"in baş- lıca organı olan işçi konseylerinin seçimini hükme bağlamıştır. Keza DIŞ GEZİLER Yugoslavyada entansif tarım En yüksek verime doğru 93. maddesi, "kendi başına yönetim"- in ne şekilde temsil edileceği konu- sunu kanunlaştırmıştır. Böylece, bir anayasa kuruluşu o- larak, yugoslav toplumunun SOsYo- politik temelini teşkil etmekle gö- revlendirilmiş olan "kendi başına yönetim" kuruluşları, aynı zamanda ekonomik gelişmenin motörü olmak görevini de yüklenmiş bulunmak- tadırlar. Çünkü, bütün üretim alan- larında, her üretim ünitesinin yöne- timi, "kendi başına yönetim" anla- yışı içinde yürütülmektedir. Sanayi ve tarımın dışında kalan hizmet sek- törü de, aynı anlayışla kurulmuş organlar tarafından işletilmekte ve yürütülmektedir. "Kendi başına yönetim" 1963 yılında yugoslav anayasasında yapılan değişikliklerle problemin 24 Aralık 1966 (AKİS: 460) tamamen çözümlenmediğini gören yöneticiler, 1965 yılında giriştikleri 'adem-i merkeziyetçilik"i biraz da- ve geye gibi bir yolu benimse- , yeni bazı reformlan kanun- milan 1965 yılının Temmuz ayı- nın sonlarına doğru Yugoslav Fe- deral Meclisinin ooyladığı bir ka- nunla, birçok ekonomik konuda yemliklere gidildi. Çok yönlü bir re- form kanunu olan Temmuz 1965 ka- nununun birçok noktada önemli et- kileri görüldü. Meselâ, Yugoslayyâ- nın geçirdiği enflâsyonist dönemin bir anısı olarak oçoğalan yugoslav parası "dinar", milyonlarla ifade e- dilir durumdan çıkarılmak istendi. Fransızların frank ile ilgili olarak yaptıkları gibi, dinarın sağında bu- lunan sıfırlardan ikisi silindi. Bu, tamamen biçimsel operasyonu net bir devalüasyon izledi. güne ka- dar resmi kurdan 750 eski dinara satılmakta olan amerikan doları, serbest piyasadaki değeri olan 1250 dinara yükseltildi. .Gümrüklerden alınan ortalama vergi haddi, yüzde 23 den yüzde 10 civarına düşürüldü. Bunlara benzer daha birçok nok- tada yugoslav ekonomisini rahatlı- ğa kavuşturmayı öngören reform- lar, "kendi başına yönetim" düze- ninin, dış müdahalelere pek yer ver- meksizin işlemesini sağlamış ve ko- laylıklar getirmiştir. "Kendi başına yönetim"in bün- yesini ve işleyişini bilmek, bütün bu gelişmelerin izahını kolaylaştıracak- tır. 23