24 Aralık 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 9

AKİS anlaşılmasını da sağladığı için, Sov- yetlerin bu yoldan gelecek bir bas- kından duydukları korkuyu ortadan kaldırmıştır. İşte bütün bu gelişme- ler ve karşılıklı rahatlamalar so- nunda, 1957 yılında, yapıcı bir türk- sovyet yakınlaşması için zemin ha- zırlanmış bulunuyordu. Efendim nerede, ben nerede! Oysa Menderes Hükümeti, 1957 lından sonra Sovyetler Birliğiyle yakınlaşacağına uzaklaşmıştır. Bu- nun sebepleri çeşitlidir. Bir kere, Demokrat Partili yöneticiler, sovyet sputnikinin rahatlatıcı etkisini anla- mak şöyle dursun, Türkiyenin gü- venliği bakımından, bundan büyük endişe duymuşlardır. Bu yanlış yar- gı sonunda da, 1959 yılında, Atlantik Konseyinin 1957 Aralığında aldığı karara uygun olarak, türk toprakla- rında çekirdekli başlıklar taşıyan a- merikan elerine yer vermişler- dir. İkincisi, Sovyetler Birliğine yaklaşırlarsa, Batıdan aldıkları yar- dımın azalacağından korkmuşlar- dır. Fakat 1960 yılına doğru, Demok- rat iktidarın izlediği meşhur "enf- lâsyon yoluyla kalkınma" politikası- nın iflâsı yüzünden Türkiyenin eko- nomik durumu öyle bir noktaya gel- miş bulunuyordu ki, Menderes, 1960 başlarında, "denize düşen yılana sa- rılır" gibilerden, aynı yılın Temmu- zunda Moskovaya gideceğini açıkla- mak zorunda kalmıştır. Ne var ki, 27 Mayıs Devrimi sebebiy- le, tasarladığı bu ziyareti ger- çekleştirememiştir. Bu devrimle birlikte, türk - sovyet ilişkilerine de yeni bir hava gelmiştir. 1961 yılında Türk-Sovyet Doğu Demiryolu Söz- leşmesi, 1962 yılında da, biri Tür- kiye İle Sovyetler Birliği arasında telefon bağıntısı kurulması, ikincisi de Arpaçay ırmağı üzerinde ortak bir baraj yapılması konularında olmak üzere, iki mutabakat anlaşması im- zalanmıştır. Bunların arkasından, 1963 Haziranında, zamanın Senato Başkanı Suat Hayri Ürgüplünün başkanlığındaki bir parlâmento he- yeti Sovyetler Birliğine gitmiştir. Hızlanan yakınlaşma 1963 yılının sonlarından başlaya- rak Kıbrıs olaylarının, onunla bir- likte de türk - sovyet yakınlaşması- nın hızlandığı görülmektedir. Kıbrıs olayları patlak verdiği za- man, Makariosun Türkiye karşısın- da en çok kullandığı koz, sovyet yardımına başvurmak tehdidiydi. 24 Aralık 1966 Fakat İnönü hükümetlerinin attığı adımlar sonunda, Makarios bu silâ- hı bir daha kullanamıyacak biçimde kaybetmiştir. İnönü, 1964 sonların- da, Dışişleri Bakanı Feridun Cemal Erkini Moskovaya göndermiş ve Sovyetlere, ayrı ayrı bloklarda ol- manın dostluk ilişkileri kurulması- na engel teşkil etmediğine inandığı- nı göstermiştir. Dışişleri Bakanının bu ziyareti sonundadır ki iki ülke a- rasında iyi komşuluk münasebetle- rinin toprak bütünlüğü, bağımsızlık ve hak eşitliği ilkeleri içinde kuv- vetlendirilmesi kararı alınmıştır. Bunlardan daha da önemlisi, Er- kinin Moskova ziyareti sonunda Sovyetlerin Kıbrıs konusunda attı- ğı adımdır. Sovyetler, gezi sonun- da yayınlanan ortak bildiride, Ada- da iki milli topluluğun varlığını ve Ada türklerinin kanuni haklarım kabul etmiştir. Bu gelişme sonunda Makariosun ayağının altındaki top- rak kökünden sarsılmış oluyordu. Nitekim, Erkinin Moskova gezisin- den buyana, sovyet yardımı, kozunu oynayamaz Suruma e Öteyandan, bu gezinin, Türkiye ile Sovyetler Birliği emele ye- niden yakınlaşmanın en önemli adı- mım teşkil ettiğinden de şüphe edi- lemez. Onun arkasından, 1965 Oca- Prezidyum üyesi ğında, Nikolay YURTTA OLUP BİTENLER Podgorninin şimdi Devlet Başkanı- dır başkanlığında bir Sovyet par- lâmento grupu Türkiyeye gelmiş, 1965 Mayısında da Sovyet Dışişleri Bakanı Andrey Gromiko yurdumu- zu ziyaret etmiştir. Gromikonun zi- yaretinin hemen arkasından, 1965 A- gustosunda, gene Suat Hayri Ürgüp- lü, bu sefer de Başbakan olarak, Sovyetler Birliğine gitmiştir. Ulus- lararası nezaket kurallarından pek nasibi olmayan bazı AP'li milletve- killerinin bilgisine sunulmak üzere şunu hemen belirtmek gerekir ki, Kosigin, şimdi bu ziyareti iade et- mek üzere Türkiyede ileti” yü dır; yoksa, Ürgüplünün "gafleti" zünden değil. Teknokratlıktan politikacılığa Genellikle fazla gülmeyen bir insan olarak tanman Başbakan Kosi- gin, bugün büyük bir değişme için- de olan sovyet toplumunun tipi temsilcilerinden biridir. Bundan 62 yıl önce Petersburgda doğmuştur. Babası bir tornacı ustasıydı. İhtilâl sırasında Kızıl Orduya katılmış ve ihtilâlin başarısı için çalışmıştır. E- kim ayımı ıstırabını yaşa- dıktan ve Leninin işbaşına geldiğini gördükten sonra ordudan ayrılmış ve ihtilâle bu sefer de bilgisiyle hiz- met etmek amacıyla, Leningrad Tekstil Enstitüsüne yazılmış, genç Esenboğa yolunda atlı polisler Siüikanın emniyet tedbiri