25 Şubat 1967 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 34

SİNEMA lerin yıprattığı bir savaşçı. Ama bu devrimci, hiç bir vakit, uydurma devrim flimlerinin. veya gizli teşki- lâtları, ajanları, casusları konu alan filimlerin üstün - insanları gibi ta- nıtılmıyor. Resnais kahramanını bü- tün kaygılan, bezginlikleri, umut- suzlukları, acıları, mutlulukları, se- vinçleriyle veriyor; bütün yorgunlu- guna rağmen kavgadan ayrılmayı aklının ucundan bile geçirmiyen, kendini devrime adamış bir insanın portresini çiziyor. Resnais bu ada yışta bile gerçekçiliği elden bırak- mayarak bunun mekanik, alışkan- lıktan ileri gelen yönünü de yansıtı- yor: Yirmi beş yıldır yoğun müca- deleye rağmen kavgası hâlâ "sonu şüpheli kavga" olmaktan kurtulmı- yan Diego, bu mücadelenin çarkları- na, hızlı gidişine kendini öylesine kaptırmış ki, istese de bundan vaz- geçemez zaten. Devrimcilik Diego- nun ikinci tabiatı haline gelmiş: Yol- culuklar, buluşmalar, toplantılar, a- ramalar, kaçmalar... Resmis çeyrek yüzyıla rağmen sonu hâlâ ufukta bile görünmiyen bu kavganın, ger- çekte her gününün nasıl dolu geç- tiğini, Diegonun Paristeki üç günlük baş döndürücü' yaşayışıyla ortaya koyuyor. İspanyol devriminin kap- lumbağa yürüyüşüyle İspanyol dev- rimcilerinin ses duvarını aşan hızları arasındaki karşıtlık ve çelişme, Res- nais'nin filminin ortaya kovduğu en acı istihzalardan biri oluyor. Anlatımın gelişmesi Diegonun yaşayışını anlatmak, Res- nais'ye sinema anlatımını geliş- tirmek fırsatını veriyor. Belki de bunu şöyle söylemek daha doğru o- lur: Resnais, sinema anlatımını ge- liştirmek için Diegonun hikâyesini bir araç olarak kullanıyor. Çünkü Resnais ilk uzun filmi "Hiroshima mon amorr - Sevgilim Hiroshima" dan beri (1959) bu işi yapmağa çalı- şıyor." “Sevgilim Hiroshima" hafiza- nın gücüne, unutmamağa dayanan bir filimdi; bu özelliğinden yararla- narak, çok eskiden beri kullanıla gelen "geriye dönüş"lere yepyeni bir nitelik kazandırıyordu: Kahra- manın eskiyi hatırladığı anda, her- hangi bir çağrışımla araya geçmi- şin görüntüsünü sokmak. Böylelikle geçmiş ile şimdiki zaman bir arada, birbirine kaynaşmış olarak kullanıl- maktaydı. Resnais 1961'de "L'annce derniere â Marienbad - Geçen yıl Ma- rienbad'ta" ise "Hiroshima"dakinin 34 tam karşıtı bir durumu, hafızanın güçsüzlüğünü, unutuşu ele alıyordu. Bu durumda filmin görüntülerinin bağlı olduğu zamanı kestirmek güç, hattâ imkânsızdı; belki şimdiki za- man, belki geçmiş zaman... Hattâ belki, de bazı görüntüler hiç bir za- mana ait değildi, erkek kahramanın uydurmasından ibaretti. "Hiroshima"da geçmiş zaman ile şimdiki zamanı kullanan, "Marien- bad"ta zamanlar arasındaki sının kaldıran Resnais, "Savaş Bitti"de yeni bir denemeye girişiyor: Gele- cek zamanı, hattâ bazan dilek - şart kipini sinemaya sokuyor. Bunu ya- parken de, yukarıda belirtildiği gibi imanına yaşayış özelliğinden yararlanıyor: Diego güç bir görev için Parise gelmiş bir ispanyol dev- rimcisidir. Kafasının içinde adres- ler, buluşmalar, sokaklar, yüzler, kısacası üç günün içine sığdıracağı kişiler ve işler kaynaşıp durur. Üs- telik en umulmadık anda en umul- madık olaylar, haberlerle karşılaşır, yepyeni kararlar vermek, programı- nı yeni baştan düzenlemek zorunda- dır. Tasarladığını yapmadan önce, bu tasarısı gerçekleşmezse onun ye- rine atacağı adımı da hesaplamak zorundadır. Resnais işte Diegonun bu özelliğinden yararlanıyor, onun yalnız şimdiki zamanda ne yaptığı- nı değil, kafasından geçenlere daya- narak geçmiş zamanla ilgili düşün- celerini de veriyor. Bununla da kal- mayıp geleceğe ait tasarılarını da, bu tasanlar olmazsa onun yerine koymayı düşündüğünü de kahrama- nının aklına geldiği anda yansıtıyor. AKİS Meselâ filmin başında Diego, pasa- portunu kullandığı bir Fransız arka- daşının kızından bahsediyor; kızın hakkında çok şey işitmiştir ama kendisim bir kere bile görmemiştir. Diego kızdan bahsettiği vakit bir- den Paris sokaklarında yürüyen ya- rım düzüne kadar başka başka genç kız arkalarından gösterilmektedir; böylece Diegonun hakkında çok şey bildiği ama hiç görmediği genç kızı hayalinde canlandırmaya çalışması verilir. Diegonun sonradan çalıştığı bu genç kız kendisine bir çanta ve- rir; Diego evde çantaya bakınca için-- de plâstik bombaların bulunduğunu görür. Bunu çantanın bir .gardaki emanet kasasına yerleştirildiğini gösteren görüntü izler: Gerçekte Di- ego Henüz çantayı emanete verme- miştir, sadece vermeği aklından ge- çirmiştir. Nitekim daha sonra çan- ta emanete gerçekten verildiğinde aynı sahne bir daha gösterilir. Şüphesiz bu yeni anlatım yollan, bu yeni kullanışlar yalnız ortalama seyirci için değil, yetişkin seyirci için bile ortaya oldukça güçlükler çıkarmaktadır. Ama tıpkı "Hiroshi- ma"da ya da "Marienbad'ra olduğu gibi "Savaş Bitti"nin yeniliklerinin de yavaş yavaş sinemanın günlük kullanışları arasına geçeceği mu- hakkaktır. Öte yandan, "Savaş Bit- ti" yalnız bu yeni kullanılışı bakı- mından değil, dramatik yapısı, kur gusu, kahramanları niteliği, ses ve görüntülerinin özellikleri bakı- mından da ancak defalarca görül- dükten sonra her seferinde biraz da- a çok tadına varılacak bir sinema eseridir. "GERÇEK" Tü nin tek fihristli Haber Arşividi Elleri altında bir haber müracaat kaynağı bulundurmak istiyenler "GER Ajansına abone olmalıdır. 1966 başından beri yayınlanmakta olan ÇEK" Bülteni günün Yurt içi ve Dış Dünya Haberlerini, - sonunda ciltlenebilecek bir şekilde derler ve senelik fihriste bağlar. İlâve olarak da, hiç bir yerde kolaylıkla bulunamıyan "Belgeler" , “İncelemeler” ve önemli kişilerin "Kimlikler'ini verir. Ayrıca yurt içi "Sanat Olayları Sicili" ve "Yayın Tanıtma" hizmetlerini başlatma hazırlığı içindedir. Abone şartları ve numune için “GERÇEK AJANSI VE YAYINLARI" , Turgut Reis Cad. Tandoğan Ankara. Adresine veya 13 18 26 numaralı telefona müracaat ARZ —70) 25 Şubat 1967