2 Nisan 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 19

K İ İKİNCİ ADAM Şevket Süreyya Aydemirin İnö- nü için yazdığı biyografinin ilk cil- di, İstanbul Remzi Kitabevi 1966, 498 sayfa 15 lira.) Şevket Süreyya Aydemirin çok sa- tılan, çok yankı uyandıran kita- bı, Atatürkü anlattığı "Tek Adam" adlı kitabıdır. "Tek Adam", koca- man üç ciltte Atatürkün en iyi an- latıldığı biyografi kitaplarından bi- ridir. Ama bizce Şevket Süreyyanın en önemli kitabı ne "Tek Adam", ne ondan önce yayınlanmış " Toprak Uyanırsa" adlı romanı, ne de Inönü- nün anlatıldığı "İkinci Adam'dır. Şevket Süreyyanın o bizce asıl ilgi çekici kitapları, çok daha eski ta- rihlerde', 1930'larda o yayınlanmış "Kadro ve İnkılâp" ile 1961'de ya- yınlanmış "Suyu Arayan Adam'dır. Bunlardan da özellikle yazarın ken- di hayat hikayesini anlatan sonun- cusu, en önemlisidir. Tek Adam A- tatürk, İkinci Adam İnönü için şim- diye kadar iyi veya kötü çok şey yazılmıştır, daha da çok şey yazıla- caktır. Ama kendi hayat çizgisinin tek adamı olan Şevket Süreyyanın bayatı için yazılabileceklerin en mü- kemmelini bizzat kendisinin yazmış olması, karanlıklarda kalmaya mah- küm bir devri, imkânları içinde ay- dınlığa çıkarmayı başarmış olması, bizce Aydemirin en üstün başarısı- dır. Yazarın son kitabı "İkinci A- dam"a gelince: Metin Toker, bu ki- tap için n yazdığı bir eleştiri yazısın- da, "494 sayfanın 394 sayfa olmama- sı için hiçbir sebep yoktu" diyor. Ben biraz daha ileri giderek, 294 sayfa olmaması için de bir sebep yoktu, diyeceğim. Şevket Süreyya nın kitaplarının tamamım okumuş olan herkesin ittifak ettiği gibi, "İT kinci Adam", "Tek Adam"m pek fazla tekrar edildiği bir kitaptır. İs- met Inönünün doğumundan 1938 yılnda Cumhurbaşkanı olduğu gü- ne kadar hayatının hikâyesi olan bu ilk ciltte, tekrarların ötesindeki en önemli noksan, Inönünün. şece- resinin üç asır öncesine kadar araş- tırılmasına, çevresinin en ince tefer- rüatına inilmesine rağmen, "İkinci Adam'ın kendisinden yeterince söz edilmemesidir. Yani Şevket Süreyya, "İkinci Adam"da, bir biyografinin en önemli yanını, biyografisini yaz- dığı kişinin kişiliğini yeterince or- taya koymaktan çekinmiştir. İnönü nerde doğmuştur, nasıl doğmuştur, 2 Nisan 1966 TA PL AR anası kimdir, babası kimdir, dedesi kimdir, nerede ne görevler görmüş, neler yapmıştır?.. "İkinci Adam'da vi bunları bulmak mümkündür de, İnönüyü bulmak biraz zordur. Yani, İnönü insan olarak nasıl bir yaratıktır, hisleri, duyguları nedir, neyi sever, neyi sevmez, kişisel, ha- yatında nasıl yaşar, merakları, zaaf- ları nelerdir? Hür bir yazar olduğu nu söyleyen Şevket Süreyya, işin bu tarafı üzerinde bilerek veya dik- kat etmeyerek durmamıştır. "İkinci Adam'ın bir başka zaafı da, Kurtu luş Savaşı öncesi ve sonrası olayla- rını yaşamış, bu olaylara ilgi göste- rip bu konularda yazılanları oku- muş insanlara, bilmedikleri, gözden kaçırdıkları veya duymadıkları pek az şey getirmiş olmasıdır. Hiç şüp- hesiz ki, konuyla az ilgililer için "İ- kinci Adam”, derlitoplu, hattâ ge- nişçe bilgi (veren bir biyografidir. Ama, dediğimiz gibi, bu özellik sa- dece konuyla az ilgilenmiş olanlar içindir. Kitabı yayınlayan Remzi Kitabe- vinin de kitabın hazırlanışında faz- la aceleci davranmış olduğunu be- lirtmek yerinde olacaktır. Kitap, bitip tükenmez tashih hatalarıyla doludur ye çok yerde, dip notlarıy- la metin satırları biribirine girmiş- tir. Kitabın kapağına, hem de İnö- nünün doğumundan 1938 yılına ka- dar olan devresini anlatan birinci cildin kapağına, Inönünün yaşlılık resimlerinden birinin konulmasının psikolojik bir hata olduğunu belir- ten bir eleştirmecinin görüşüne ka- tılmamaya da imkân yoktur. Ata- Günün Kitabı Ceza Hâkimi NAİL İNAL ve Av. TAHSİN ATAKAN'n Notlu ve İzahlı Yeni Ceza İnfaz Kanunu Hâkim, Savcı, İdareci, Avukat ile, Ceza almış veya alacak o- lanlar için uygulanacak yeni ceza, infaz sisteminin açıkla- malı, örnekli müracaat kitabı Fiatı: 5 Liradır. Genel Dağıtan ve İsteme: Minnetoğlu Kitapevi Cağaloğlu — İstanbul (AKİS: 93) türk devrinin İkinci Adamı Inönü- nün resmi, herhalde, seksenini aş- mış İnönünün resmi olmamak ge- rekirdi. "İkinci Adam"da, bir biyografi- de bulunmaması gereken karanlık noktalar da var. Meselâ üzerinde çok söz edilmiş olan, Inönünün A- nadoluya birinci ve ikinci geçişleri- ne ait sayfalar, önceden polemikler- le bulandırılmış zihinlere aydınlık getirmemektedir. Ayni şekilde, Mü- tareke .döneminin hayal kırıklığı i- çindeki İnönünün bir çiftliğe çekil- me özlemi, amerikan mandasının kabulü yolunda söyledikleri veya yazdığı ileri sürülen mektuplar me- selesi de ayni karanlıklar ee Hattâ aslı aranırsa, "İkinc ” da, Atatürk ile İnönü arasındaki in- sani münasebetler dahi tam bir net- likle ortaya konulmamıştır. Ata- türk İnönüye nasıl muamele eder- di, İnönünün Mustafa Kemale kar- şı resmi yaşantılarının dışında dav- ranışı nasıldı? “Tek Adam'da oldu- ğu gibi, "İkinci Adam"da da bu ko- nuda tam bir fikir edinmek müm- kün değildir. Meselâ, Atatürkün meşhur Çankaya Sofralarında Inö- nünün yeri nedir? İnönü bunlarda var mıdır, yok mudur? Varsa nasıl vardır,: yoksa niye yoktur? Inönü- nün öteki yakın arkadaşları, Kâzım Karabekir, Cebesoy ve diğerleriyle, bildiğimiz ve bilmediğimiz odostla- rıyla ilişkileri nedir? Nihayet, Inö- nünün âile çevresiyle ilişkileri ne- dir? Bu soruların da cevapları "İ- kinci Adam'da yoktur. "İkinci Adam'ı eleştirirken pek fazla da insafsız olmamak gerekir. Şevket Süreyya, günümüz Türkiye- sinde en güç işlerden birini yapma- ğa çalışan kimsedir. Yakın tarihi- mizin, günümüzün insanlarının ha- yat 'hikâyelerini, tarafsız kalmaya çalışarak, zaman zaman cüretli sa- yılabilecek ölçülerle eleştirerek bi- yografi haline getirmek, kitaplıkla- rımızın en fakir yanıdır. Şevket Sü- reyya ise bu işi yapmaktadır. Yap- tıktan, örneği yok denecek ka- dar azdır ve kendisi yaratmaktadır. Gene, nihayet kabul etmek gerekir ki, şu pek çok tenkit edilebilecek "İkinci Adam" da, tıpkı "Tek Adam gibi bir dev çalışmanın, sabırlı, a- zimli ve kararlı çalışmanın meyva- sıdır. Muhakkaktır ki, bu ilk cildin ilerdeki baskılarında, tıpkı "Tek A- am"ın ikinci ve sonraki baskıla- rında olduğu gibi Şevket Süreyya kendi kendisini oyenileyecek, ekle- meler, çıkarmalar yaparak, mükem- mele en yakın bir İnönü biyogra- fisi bırakacaktır. İlhami SOYSAL