6 Ağustos 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 16

Bu, halen denizlerde dolaşan tankerlerin en » büyüğü olan Tokyo Maru. Resim, gemi ilk denize indi- rildiğinde çekilmiştir. er özel teşebbüsün, onu yapan tersane özel teşebbüsün. Ama, özel te- şebbüs de özel teşebbüs. Kapkaççılığı yok, cahiller elinde değil, işbilir ve milli. şürtmüşler ki, "kara gemiler"e karşı Jâponyanın kendi "kara gemiler"i çıkmazsa hep önüne ge- len Jâponyanın haracını alır. Şirket, devlet ta- rafından devlet parasıyla tesis edilmiş. Sonra, 1889'da devlet bunu özel sektöre devretmiş. Şirket gittikçe devleşmiş, gemi sa- nayiiyle yetinmeyip öteki ağır sanayi kollarına da girmiş. IHI bugün İstanbulda düşünülen, Bo- gaziçi Köprüsüyle de ilgili. Onun tetkiklerini yapmış, bazı hazırlıklara girişmiş. Şirketin a- damlarına, paçalarını hemen sıvamamalarını söylediğim zaman biraz şaşırdılar. Onlar, işi hemen yarın ihaleye çıkacak bir iş gözüyle gö- rüyorlardı. Köprü kurmak da, |IHl'ın faaliyet sahalarından bir tanesi. Dedim ya, akla gelen her ağır sanayiin içinde IHI var. Şirketin ser- mayesi, 24 milyar yen. Hissedarlar bir takım başka şirketler. Bunların başında Toşiba Elek- trik şirketi geliyor. O, hissedarların en büyüğü. Onu, bazı bankalar takip ediyorlar. Japonyadâ, dev özel sektör böyle. Şirket- ler şirketleri doğuruyor. Meselâ bir banka. E- linde, bir radyo fabrikasının, daha doğrusu rad- yo sanayiiyle ilgili şirketin hisse Senetlerini tu- tuyor. O şirketin de eline, eğer kâr ederse bir ye- ni şirketin, diyelim ki uçak sanayiiyle ilgilenen bir şirketin hisse senetleri geçiyor. Tabii, bun- lar en sonda gelip özel şahısların elindeki hisse senetlerine dayanıyor ama, Japonyadâ gelişme daha ziyade limited şirketler vasıtasıyla oluyor. 58 Şirketler dev şirket olduğu için, tabii kâr mik- tarları da aynı büyüklükte. IHI'ın 1965'deki net kârı 3 milyar yen. Umumi satış yekünu ise, 135 milyar yen. Nisbete vurulunca, Japonyadâ bi- zim özel sektörün peşinde koştuğu yüzde yir- miler, yüzde onbeşler, yüzde onlar, hattâ yüzde beşler nisbetinde kârlar yok. 135 milyarlık u- mumi satıştan IHI 3 milyar yen kâr ediyor a- ma, çark başdöndürücü bir tarzda dönüyor. Ja- ponyadâ şirketler arasındaki korkunç rekabet, kâr nisbetlerinin fazla büyümemesinin başlıca sebeplerinden biri. Tersane, şirketin merkez binasının hemen tam karşısındaydı. Gemi, saat 16'da denize in- dirilecekti. Vakit o saate yaklaşırken tezgâhla- ra gittik. Tersanenin kapısı bayraklarla dona- tılmıştı. İçeri girdik. Australian Maru kızakta yatıyordu. Gemi de bayraklarla süslüydü. Tam önüne, tribün tarzında bir tahta balkon yapıl- mıştı. Otomobiller gelip gidiyor, tribüne ka- lantor japonları taşıyordu. Bir büyük ameri- kan arabasından inen adam için, tankerin sahi- bi olan şirketin başlıca hissedarlarından oldu- gunu söylediler. Tankerin civarındaki bir rıh- tımda, beyazlar giyinmiş bir bando marşlar ça- lıyordu. Tersane fevkalâde günlerinden birini yaşıyordu. Başlarında sarı renkte kasklar bu- lunan işçiler bir kenarda toplanmışlar, kendi eserlerini seyrediyorlardı. Geminin adı, bir ör- tüyle kapatılmıştı. Tam arkada renkli uzun