25 Haziran 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 15

DIŞ GEZİLER Japonya AME FUTTE Jİ KATAMARU Tokyonun tam merkezindeki Imperial Oteli, daha ilk bakışta bir zevkli elden çıktığını belli ediyor. Karşısında nefis ve büyük bir park var. Bina, tuğladan. Yassı ve yayvan. Yan ta- rafı hemen bütün bir sokak boyunu işgal edi- yor. Harpten önce yapılmış. "Amerikalı meş- hur mimar Frank Lloyd Wright'ın eseri" de- diler. Böyle olunca, hatlarının zerafetinin şaşı- lacak bir tarafı yok. Wright, Imperial Otelini İkinci Dünya Harbinden önceki japon bina te- lâkkilerine göre yapmış. Tabii bu telâkkilerde en önemli unsur, zelzele. Japonya ve zelzele, asırlardır, çok kimsenin zihninde tedai yara- tan iki kelimedir. Bunun sebebi de yok değil- dir. Düşünmek lâzımdır ki 1884 ile 1897 arasın- da, yani 13 senede yer, Japonyada 17 bin 750 defa sarsılmıştır. Hesaba vurunca günde üç- buçuk zelzele ediyor. Bu kadar oynak bir mem- lekette binaların, eğer yıkılırlarsa fazla kayba sebebiyet vermeyecek şekilde oyapılmalarını neden yadırgamalı? Ben sonra, Tokyo dışına çıktığımda japon evlerinin nasıl inşa edildiğini gördüm. Tahta- dan bir iskelet kuruyorlar. Kerpiç duvarlar, boşluğu dolduruyor. Damın kiremitleri, kil. Ca- zip de şekilleri var. Evler birer kuş kafesine benziyor. Çoğu iki küçük katlı. Sürme pencere- ler kâğıttan. Bunları süratle tamamlıyorlar. Bu mimariye rağmen Japonyanın zelze- leden çekmediği kalmamış. Büyük felâketler zelzelelerin tarihiyle anılıyor. 1891 zelzelesin- de yıkılan evlerin adedi 222 bin 501'dir. 1923'te ise Sagami körfezini sarsan âfet 558 bin 49 ev yıkmış ve 91 bin 344 hayata malolmuştur. Ye- rin sarsılmasını korkunç bir yangın takip edin- ce, hazin bilanço bu hale gelmiştir. O zelzelede Tokyonun üçte biri, Yokohamanın ise hemen tamamı harap olmuş. Büyük caddeleriyle Tok- yo o harabenin üstüne yeniden inşa edilmiş. Bir bakıma, kahır yüzünden lutuf. Şehir, böyle mo- dem bir yüz almış. Yağmurdan sonra toprak tavlanmış hale gelir (Japon Atasözü) Her halde, pahalı bir lutuf. Zelzelelerin tesiri sadece japon şehirlerin- de değil. Bunlar, japon karakteri üzerinde de rol oynamış. Japon bir günde, yılların emeği- nin neticesi olan evinin yerle bir olduğunu o ka- dar sık görmüş ki felâketler karşısında yılmı- yor. Sabırla, azimle ve vakit geçirmeden onun tamirine girişiyor. Kaderin çeşitli ocilvelerin- den Japonyanın daima, eskiye nazaran biraz daha kuvvetli ve iyi çıkmasının bir sebebi, zel- zelelerin japon karakterini böyle yoğurmuş ol- ması. Şimdi, telâkkiler değişiktir. Büyük japon şehirleri yüksek binalar beldesidir. Bütün şe- hirlerde dimdik oteller, işyerleri, hattâ ikamet- gâhlar göze çarpıyor. Yirmi katlı, yirmibeş kat- lı binalar eksik değil. Japonlar, yeni yapı siste- miyle bunların yer sarsıntısına mukavemet e- decekleri kanaatindeler. Ancak, yer henüz öyle bir sıkı sallanmamış. Japonyanın tabiatının da, dünyanın çok tarafındaki tabiat gibi değiştiği görülüyor. Meselâ Tokyoda, evvelden, kış sıkı geçer ve kar haftalarla yerden kalkmazmış. "Artık böyle kışlar olmuyor" dediler. Ankarayı hatırladım. Yüksek binalar tabii japon şehirlerinin görünüşünü de değiştirmiş. Ancak bu değişik- liğin güzellik istikametinde olduğunu söyle- mek zor. Tokyoda 11 milyon insan yaşıyor. Fa- kat şehir renksiz, manasız ve estetik mânada havasız. Adeta bir takım binalar birbiri yanı- na eklenmiş. Bu, bir sıkışıklık intibaı yaratı- yor ve insanın içine kasvet çöküyor. Orada ve buradaki yeşil sahalar bunu dağıtmaya yetmi- yor. Imperial Oteli de yakasını böyle bir kader- den kurtaramamış. Wright'ın nefis binası ihti- yaca yetmeyince onun hemen arkasına "Impe- rial Otelinin modern kısmı"nı yükseltivermiş- ler. Bütün yeni oteller gibi ruhsuz bir bina. Fa- kat, XX. Yüzyıl turistinin arzuları orada çok 9