31 Aralık 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 23

DIŞ Yugoslavya "Kendi başına yönetim" nedir? Yugoslavya, bugünkü kalkın- masını, kendine özgü o bir uygulamaya borçludur. Bu uygulamayı yakından görmek fırsatını bulan iktisat yazarı- mız Dr. Reşat Titizin Yugos- lavya izlenimlerinin üçüncüsü' nü bir anayasa kurumu olan "kendi başına yönetim'in ta- nıtılması teşkil etmektedir. A- şağıdaki yazıda, "kendi başına yönetim” mekanizmasının, iç- yüzüyle, işçi konseyleri o ve konsey icra komiteleri anlatıl- maktadır. Anahtar niteliğinde- ki bu yazılar, Yugoslavya uy- gulamasının kolaylıkla kav- ranmasını sağlıyacaktır . Ekonomik alanda hızlı bir kalkın- mayı, toplumsal ilişkilerde geniş bir rahatlığı ve politik tutumda, bir sosyalist ülke için mübalâğalı sanı- labilen ileri bir liberalizmi gerçekleş- tirebilmiş olan Yugoslavya, bütün bu değişik alanlardaki başarısını "kendi başına yönetim" mekanizma- sı ile irade etmek eğilimindedir. Yu- goslav toplumunun temeline yer- leşmiş en küçük ünite halinde bir sosyo- politik ve aynı zamanda sos- yo - ekonomik anayasa kurumu olan "kendi basma yönetim" mekanizma- sının işleyişine geçmeden önce, bün- esi ve organları hakkında kısaca bilgi verilmesine ihtiyaç vardır. Yeni yugoslav anayasasının 34. maddesi, "Vatandaşın 'kendi başına yönetim' e katılma hakkına dokunu- lamaz" diyerek, "kendi başına yöne- tim"i bir temel hukuk kavramı ha- line getirmiştir. Ayni şekilde, ana- yasanın 34. maddesi, "kendi başına yönetim" kurumunu yugoslav toplu- munun temelini teşkil eden sosyo- ekonomik bir örgüt saymakta, hür vatandaşları, bu örgüte serbestçe katılıp, topluma ait üretim araçları- nı kullanarak, gerek örgüt içinde ve gerekse tüm toplumda gelir dağılımı sağlamakla görevlendirmektedir. Yugoslavyanın ekonomik ve po- litik düzeninin temel taşını teşkil et- tği görülen "kendi başına yönetim" sistemi, her türlü üretim ve çalışma dalında geçerli olduğu için, tüm bir genellik içindedir. Her işyerine, ser- bestçe imzalanmış süreli anlaşmalar- la katılan işçilerin meydana getirdi- 31 Aralık 1966 GEZİ ği topluluk, yönetici ve sorumlula- rını da kendi arasında bizzat,, seç- mektedir. Bu seçim işini gelişigüzel- likten kurtarmak isteyen kanun ko- yucular, seçimi bütün mertebeleri ile hükme bağlamış ve usüllerini önceden tesbit etmişlerdir. Kanunlarla düzenlenen örgütleş- meye göre, her işyerinde, büyüklüğü ne olursa olsun, mutlaka bir işçi konseyi seçimi zorunlu kılınmakta- dır. Ancak, çalışmaların sayısının 30 işçiden az olduğu küçük işyerlerin- de ayrıca bir işçi konseyi seçimine lüzum görülmemektedir. İşyerinin yönetimi, çalışanların hepsine bir- den ve doğrudandoğruya verilmiş L ER İşçi konseyi nedir? Bir işyerinde çalışanlar, -sayıları binlerce de olsa-, iki yıl süre ile işbaşında kalmak üzere, kendilerini ve üretim faaliyetini yönetecek bir kurul seçmektedirler. Bu kurula se- çilmek için, fabrika veya işyerinde çalışmış olmak yetmektedir. (o Bir mühendis ile bir fabrika bekçisi a- rasında,bu bakımdan biç bir fark gözetilmemektedir. Seçilen işçi kon- seyi, ham maddelerin alınmasın- dan üretime ve Üretimden satışa ka- dar, bir üretim ünitesini ilgilendi- ren her konuda faaliyet göstermek- tedir. Ayda en az dört ile altı defa olmak üzere toplanıp, kararlar al- Yugoslavyada işçi konseyi seçimi "Kendi başına yönetim'in çekirdeği olmaktadır. İşçi sayısı 30 ile 70 kişi arasında değişen işyerleri için bir seçimlik hak tanınmıştır. İşçi top- luluğu, isterse, bir işçi konseyi seç- mektedir. İstemediği takdirde, işin yönetimi hep birlikte ve -otuz kişi- en az kimsenin çalıştığı işyerlerin- de olduğu gibi- doğrudandoğruya yapılmaktadır. İşçi konseyinin kuruluşunda, üye sayısı bakımından, sadece bir "alt sınır" tespit edilmiştir. Bu, 15 kişi- dir. Üst sınır için hiç bir kanuni hü- küm mevcut değilse de, genellikle 60 ile 80 kişilik işçi konseylerine rast- lanmaktadır. Gelenek de, 70 kişi do- laylarında donmuş gibidir. maktadır. Herhangi bir üyenin yazı- lı çağrısı, olağanüstü toplantı yapıl- ması için yeterli görülmektedir. İşçi konseyi, bir işyerinin oen yüksek organı olarak, hertürlü ça- lışmayı planlamakta, uygulamakta, denetlemekte ve diğer alanlarda o- lup bitenleri de izlemektedir. Bu gö- revi 70 ile 80 kişilik bir kurul halin- de yapması güç olduğundan, daha az sayıda üyeden müteşekkil ikinci bir organa ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyaçtan da, işçi konseyi icra ko- mitesi doğmuştur. İşçi konseyi icra komitesi,. işçi konseyinin bünyelinden seçilen bir kuruldur. Bir İşçinin icra komitesi- 23