31 Aralık 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 25

İKTİSADİ Dış Ticaret İstifham yaratan karar Büyük Millet Meclisinin geniş şe- , ref holünde eski Maliye Bakanı İhsan Gürsan ve eski Ticaret Baka- nı Macit Zeren ile karşılaşan AKİS muhabiri, kendilerini aradığını söy- lediği zaman, her iki politikacı bir- den, sebebini sordular. AKİS'çi ko- nunun, Ticaret Bakanlığının 23 Ara- lık günü yayınladığı bir kararla, liberasyon listesinden yapılmakta o- lan ithalâtın durdurulması ve bu- nun muhtemel tesirleri olduğunu söyleyince, eski iki Bakanın ve ri değişik oldu. Gürsan, haberi o muştu. Zeren ise, ilk defa duyduğu. nu bildirdi. Kendisiyle ancak telefonda görü- şülebilen .H.P. ükümetlerinin Maliye Bakanı Ferit Melen de, ha- beri bütün ayrıntıları ile bilmediği- ni, fakat böyle bir yolun tutulması- nın, mevcut ekonomik zorlukların çok tabii bir sonucu olduğunu işa- ret etti. Türkiye Odalar Birliği Ge- nel Sekreterinin görüşü ise, Ferit Melenin görüşüne paralel oldu. Mesele şudur: Ticaret Bakanlığı, 23 Aralık günü, yani yeni kotaların ilân edilmesinden tam on gün ön- ce, liberasyon listesinden yapılmak- ta olan ithalâta bazı kayıtlar koyan bir karar almış bulunmaktadır. "..İthâl taleplerinde spekülatif ha- reketlere tevessül edilmesini önle- mek üzere (...) mer'i liberasyon lis- telerinden eee ithâl talepleri- nin yetkili bankalarca kabul e- demeyeceğini" bildiren kararın, ü- zerinde ciddiyetle durulmayı gerek tiren yönleri vardır. Bunlar, kara- rın alındığının gazetelerde okunma- sındanberi bütün zihinleri karıştır- maktadır. Herkes, Ticaret Bakanlı- ğı aracılığıyla, AP İktidarının nasıl olup da bu karara vardığını sor- maktadır. Meselenin aydınlanması, uygulanmakta olan ithâl rejiminin ana hatları bilindikten sonra hayli kolaylaşacaktır. Bilindiği gibi, Türkiyenin uygula- makta olduğu dış ticaret rejimi, yeterince döviz kaynaklarına sahip olmayan hemen bütün az gelişmiş ülkelerde uygulanan sınırlı bir itha- lât rejimidir. Altı aylık dönemlerle, yani her yıl lık ve emmuz günlerinde yayınlanan kotalar, dış ticaret rejimine konulmuş bulunan 31 Aralık 1966 VE MALİ kayıt ve sınırların birer listesinden başka bir şey değildir. Yine bilindi- $i gibi, ithalât için açık tutulan tek kapı, kotalara konulan mallar liste- sinden ibaret değildir. Bunun yanın- da, Bakanlar Kurulunca alınan kara- ra ekli diğer bazı listeler de vardır. Bu listelerden bir tanesi "Tahsisli mallar listesi", diğeri ise "Liberas- yon listesi"dir. Bu iki yolun dışında bir da, bazı ülkelerle, özellikle Doğu bloku ülkeleriyle yapılan iki taraflı ticaret ve ödeme anlaşmalarına bağ- lı protokollerden yapılacak ithalât imkânı söz konuşudur. Deyimlerden de anlaşılacağı üze- re kotalardaki, tahsisli ithâl listele- rindeki ve iki taraflı ticaret ve öde- me anlaşmalarına bağlı olarak imza- lanan protokollerdeki ithal mallan, kesin şekilde sınırlandırılmışlardır. Bu liste ve protokollerde gösterilen mallardan daha fazla mal ithâl et- mek mümkün değildir. Oysa, libe- rasyon listesinde bulunan malların ithâlinde böyle bir sınırlama mev- cut değildir. Çünkü, liberasyon lis- tesi için seçilen malların hemen hepsi de bazı özellikler taşımakta- dır. Bunlar genellikle, önemli ihti- yaç mallan veya yerli sanayide kul- lanılan ham maddeler niteliğindeki Sadık Tekin Müftüoğlu Bir çuval incir hikâyesi SAHADA mallardır. Bunların ham madde, ya- rı mamul ve mamul olabileceklerini belirtmek gerekir. Gelinen nokta Ticaret Vee 23 Aralık gü- nü ithalâtını durdurduğu mallar, işte bu liberasyon listesinde bulu* nan önemli ihtiyaç mallan ile yatı- rm malzemeleri ve yerli sanayiin kullandığı ham maddelerdir. Hemen ilâve edilmelidir ki, liberasyon lis- tesinden ithalâtın durdurulmasını karar altına alan Ticaret Bakanlığı, bazı kayıtlan koymak zorunda kal- mıştır. Bunlar, karar tarihine kadar bildirilerek kabul edilmiş ithal ta- leplerini okapsamamaktadır. Yani; T.C. Merkez Bankasına intikal etmiş ithâl taleplerinden karar gününe ka- dar gerçekleşenler, 23 Aralık tarihli Bakanlık kararının dışındadırlar. ir de, bazı mallar vardır ki, ithâllerinde oOtemel zorunluluklar mevcuttur. Bu gibi malların ithâli için, ilgili Bakanlıkla Maliye ve Ti- caret Bakanlığının ortaklaşa ala- cakları "hususi müsaade" veren bir karar gerekecektir. Ancak bundan sonradır ki, böyle malların ithâline imkân bulunabilecektir. Ticaret Bakanlığının nasıl olup da böyle bir noktaya gelmiş oldu- gunun araştırılması, kararın önemi- ni meydana çıkaracaktır. AP İktida- rının disiplinsiz dış ticaret anlayışı- nın bu karara varılmasında çok ya- kın ve önemli etkisinin bulunduğu şüphesizdir. Sadece 1966 yılındaki dış ticaret gelişmesini yakından iz- lemek dahi bazı ipuçları vermeye yetecektir. Bu yılın ilk aylarında, yani Ocak, Şubat ve Mart aylarında Türkiyenin yaptığı ihracat, diğer yıllara göre rekor sayılabilecek bir hacime çık- mış bulunuyordu. Ne var ki, bu o- lumlu gelişme seyri, bahar ve yaz aylarında ayni şekilde devam etme- miştir, Örneğin Temmuz ayında, ih- racat değerinde büyük ve hızlı bir düşme olmuştur. Bir fikir verebil- mek için, şöyle ifade etmek gerekir: Temmuz ayındaki ihracat değerinin düştüğü seviye, 1961 yılının Temmuz ayında görülen seviyenin bile altın- dadır. Temmuz ayının bu hiç de par- lak olmayan durumunu, daha az parlak sayılan aylar izlemiş ve bu- güne kadar ayni düşük seviye de- vam edip gelmiştir. 25