7 Ocak 1990 Tarihli Nokta Dergisi Sayfa 77

ğun bir trafik kirlili anlaşılmaktadır ' ““Ne olmuş yani?”' Tehlikeye kar- şı toplumun tepkisi bazan ““ne ol- muş yani?” de özetlenebiliyordu ama... Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Öğretim Üyelerinden Prof. Dr. Özdemir İlter “İnsan vücudu oksi- jen kullanmaya dizayrı edilmiş. Ok- sijen değil de başka gazlar kullan- maya başlayınca, hastalıklar da kendiliğinden başlar”” diyordu. “Ne gibi hastalıklar?”” sorusuna ise İlter, şu yanıtı verecekti: ““Karbonmonoksit ve kükürtdi- oksit gibi gazlar, her şeyden önce solunum yollarının normal yapısı- nı bozar. Solunun. yollarını kımıl- dayarak koruyan tüycükler, bu gazların etkisi ile solunum yolları- na yapışarak, fonksivonlarını yeri- 1 oluşturduğu (104 ne getiremez hale gelirler.Sonunda, vücut, kendisini mikroorganizma- lardan koruyamaz. Solunum yolu hastalıkları kolaylıkla patlak verir. Nitekim 1900'lü yılların başında, solunum yolu hastalarının toplaın nüfusa oranı, yüzde 10'lar seviye- sindeyken, şimdilerde bu oran yüz- de 40'lara çıkmıştır. Böyle giderse, bir gün gelecek, solunum yolları sağlıklı çalışan normal insana, “pa- tolojik” gözüyle bakılacaktır.”” Ne yapmalı? İşin acıklı yanı, so- run bilindiği halde, İstanbul Ana- kent Belediyesi'nin gerekli ölçüm- leri yapmak için “araç-gereci”” bi- le yoktu. Bunun böyle olduğunu bir süre önce Anakent Belediyesi Sağ- lık Dairesi Başkanı Beyzade Özkah- "Kirlilik yayılıyor'”' - Marmara Üniversitesi Öğretim UÜyesi Prof. Dr. Adnan Aydın, ha- va kir'iliği ve özellikle de trafikten kaynaklanan kirlilik konusunda çalışmalar ve araştırmalar yap- mış olan bir bilim adamı. Prof. Ay- din Noktanın yeptırdığı araştır- mayı yorumladı. Nokta: Ekzoz kirvliliği, nasıl bir tehlike yaratıyor? Aydın: Egzoz gazında; benzin ve- ya motorinin yanma ürünü olan karbondioksitin yanında karbon- monoksit, azot oksitleri, yanmamış hidrokarbonlar, çok çekirdekli aro- matik hidrokarbonlar, ise kurşun ve bileşikleri, naftenler gibi kimya- sal maddeler bulunmaktadır. Karbonmonoksit, çok zehirli bir gazdır. Kandaki hemoglobine etki ederek, yeni bileşikler oluşturur ve oksijen aliışverişini kısıtlar. 10 mg/metreküpün üstündeki bir kon- santrasyonda uzun sürede, 40 mg/metreküpün üstündeki bir kon- santrasyonda ise kısa sürede (1 sa- at) tesirli olur... Ve kan dolaşımı ile birlikte, beyin, kalp ve sinir fonk- siyonlarını etkiler. Aşırısında ise, öldürücü olur. Çok çekirdekli aromatik hidro- karbonlar ve azot oksitlerinin de kanserojen etkilerinin bulunduğu bilinmektedir. İ Nokta: İstanbul'daki trafik kö- kenli hava kirliliğini nasıl değerlen- diriyorsunuz? Aydın: İstanbul'da 500 binden fazla kayıtlı oto bulunmaktadır. Yol yapısı yetersizdir. Trafik akışı yavaştır. Üstelik İstanbul, gelip- geçen araçların da bir uğrak yeridir. Taşıtların kullandıkları yakıt cinsi, motor sıcaklığı, seyir hızı, yakıt/ hava karışım oranı, egzoz gazı hac- mi; atılan gaz karışımındaki bile- şenlerin oranlarının değişimine yol açmaktadır. İstanbul'da trafiğin zaman za- man 20-30 metreye varan yüksek- likteki binalar arasında kalan kapa- lı kanallarda (yani caddelerde) yü- rümesi, hava hareketlerinin engel- lenmesi ve sürekli birikim sonucun- da, tehlikeli gaz konsantrasyonları ortaya çıkmaktadır. Bizim 1987 yılında yaptığımız araştırmada, elde ettiğimiz sonuç- lar, özellikle Beyoğlu caddesi, Va- likonağı Caddesi, Rumeli Caddesi, Halaskârgazi Caddesi boyunca cid- di karbonmonoksit kirliliği olduğu- nu göstermişti. raman açıklamıştı. Kurşun, beyin zedelenmesine, yaşlılarda kemik yumuşamalarına, düşük ve erken doğumlara, çocuk- larda zekâ geriliğine yol açtığı hal- de... Türkiye'de hâlâ kurşunlu ben- zin kullanımı devam ediyordu. Yıl- dız Üniversitesi'nden Prof. Dr. Atıf Ural'ın yaptığı bir hesaplamaya gö- re ise, İstanbul'da egzozdan çıkan gazların bir yılda bıraktığı zehirli kurşun miktarı, en az 1 tondu. Bütün bunlar alt alta konuldu- ğunda durumu Prof. Adnan Aydın “gerçek bir tehlike”' olarak niteli- yor ve sözünü şöyle noktalıyordu: “Eger acil önlemler alınmazsa, in- sanımızın yakın bir tarihte yaşama bölgelerini değiştirmesi kaçınılmaz olacaktır.” Nilgün UYSAL AĞRI KILIÇÇI / NOKTA Bu yıl Nokta dergisi aracılığı ile İTÜ”de yaptırılan araştırmanın öl- çüm sonuçları da sözü geçen bölge- lerin ve ayrıca Eminönü, Karaköy ve Dolmabahçe hattının da kirlen- miş olduğunu gösteriyor. Ayrıca, İstanbul yakasındaki Edirnekapı Tüneli, Mecidiyeköy vi- yadüğü, Zincirlikuyu kavşağı gibi bazi noktalarda da karbonmonok- sit kirliliğinin aşırı olduğu görülü- yor. Nokta: Size göre çözüm nerede? Aydın: Bu kirliliğin çözümü, ya- kıt kalitesinin iyileştirilmesinde, ke- sinlikle kurşunsuz yakıt kullanılma- sında, motor bakımlarının çok iyi yapılmasındadır... Ve ilgililerce otoların egzoz gazı analizlerinin ya- pılarak ilk kademede aşırı kirletici olanların, daha sonraki kademede ise motor bakım standartlarına uy- mayanların seferden men edilmesi gerekir. Kurşunsuz yakıt kararı ile paralel olmak üzere, egzoz çıkışla- rına katalizör takılmasının mecbu- ri kılınması da şarttır. Katalizör kuillanıldığı zaman, azot oksitleri, zararsız olan karbondioksit ve azo- ta dönüşmektedir. Ayrıca, “trafik polislerinin””; karbonmonoksit el monitörleri kul- lanarak, artan karbonmonoksit konsantasyonunu tespit edebilme- leri ve gerektiğinde, sıkışan trafik- te “kontak kapatmaya”' yetkili ol- ması da yararlı olacaktır. ...Ve her şeyin ötesinde, toplu ta- şımacılığa, metroya ve raylı sistem- lere ağırlık vefilmesi gerektiği orta- dadır. NOKTA 7 OCAK 1990 77