7 Ocak 1990 Tarihli Nokta Dergisi Sayfa 78

İzmir Müdafaa-i Hukuk-i Osmaniye Cemiyeti'nin ilk kongresine katılanlar TARİH / EGE'DE SİVİL DİRENİŞ Efeler, ilk Samsun, Amasya, Sivas, Erzurum... Kurtuluş Savaşı'nı hazırlayan direnişin bir de Ege'deki tarihi var. Ege'de halk ne yapıyordu? TBMM kararı ile yakılan belgeler ve sivil direnişin öyküsü... ir yanda yılgınlık... “İz- mir'de eğer Türkler silah kullanmasaydı, Yunanlı- lar bir şey yapmayacaktı, propagandası yaygınlaşı- yor ve 57. Tümen'in zaten zayıf olan birliklerinden büyük gruplar halinde firarlar başlıyordu.”” Ve 57. Tümen Komutanı Şefik Aker'in 23 Mayıs 1919 tarihli raporundan bir alıntı: “...Üzülerek belirteyim ki, Aydın'da zulümden kurtulmak için kamuoyunda, Yunanlıları davet eğilimi açık bir biçimde kendini göstermiştir... bu bölgede halkın yüksek ve orta tabakası genellikle kaygılıdır, bir yılgınlık ve kansızlık hüküm sürmektedir. Yalnız miktarı pek az olan ve çoğu Çerkes ve Gi- ritli asabi yaradılışlı bir azınlık, mü- cadeleye isteklidir.”” Öte yanda her şeye rağmen bir savaşçı ruh, bir direnme iradesi... “Çetenin kurulması ilk günlerde kolay olmadı. 5 Haziran'da Yörük Ali'nin Yağcılar Köyü'nden hare- ket eden çetesi, 17 kişiydi. Bunun 78 NOKTA 7 OCAK 1990 küçük bir kısmı efelerin adamıydı. Büyük kesimi, efeleri direnişe teş- vik eden yedeksubay, subay ve di- renişçi aydınlardı.”” Demirci Efe, bir on gün dağlarda dolaşıp, çete- sini 60 kişiye çıkaracak, Yunanlıla- ra haber verip onlara teslim olaca- ğını söyleyip şaşırtmaca yaparken, bir gecede üç demiryolu köprüsü- nü havaya uçuracaktı. Kurtuluş Savaşı yıllarından iki zıt örnek... Türk toplumunun, tüm çe- şitliliği, renkliliği içerisinde Kurtu- luş Savaşı'na karşı tavrı ne olmuş- tur? Daha açıkçası, Kurtuluş Sava- şı, sadece toplumun nispeten edil- gen kaldığı, bir düzenli ordu sava- şı mıdır? Amasya Tamimi, Erzurum-Sivas Kongreleri, TBMM'nin ilanı, Heyet-i Temsiliye Reisi, daha son- ra Başkomutan Mustafa Kemal, 30 *Ağustos Meydan Muharebesi... Peş peşe Afyon, Uşak, Manisa, Aydın'- ın kurtuluşu ve nihayet Yunan'ın İzmir'den denize dökülüşü... Bu bir kronoloji olduğu kadar, tarihsel olaylara belli bir bakış açısıdır da. Peki, bütün bunların içinde toplu- mun, köylüsünden amelesine, esna- fından imamına, taşra politikacısı- na kadar insanların yeri nedir? Tarihçi İlhan Tekeli ve Selim İl- kin'in titiz ve kapsamlı çalışmala- rının ürünü ““Ege'deki Sivil Dire- niş'ten Kurtuluş Savaşı'na Geçer- ken Uşak Heyet-i Merkeziyesi ve İbrahim (Tahtakılıç) Bey” adlı ki- tabı geçtiğimiz ay Türk Tarih Ku- rumu tarafından yayımlandı. Teke- li ve İlkin bu kitapta, İbrahim Tah- takılıç Bey tarafından kurulan Uşak Heyet-i Merkeziyesi'nin çeşit- li belgelerini içeren bir defterden yola çıkarak bu ve benzeri sorula- ra tarihçi nesnelliği içinde cevap olabilecek önemli ipuçları veriyor- lar. “Kurtuluş Savaşı'nın Türk tari- hi içinde özgün olan yanı, Osman- li geleneği içinde bulunmayan bir si- vil toplum örgütlenmesi''dir diye yazıyor iki tarihçi. Ve hemen ardın- dan ilerleyen sayfalarda bu “sivil