20 Mart 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 69

Felsefe, Ruhiyat ve İçtimaiyat 69 takdir etmelidir.» Felsefeyi sanata yollayan bu fikir de Valery- den evvel mevcuttu, İlim, vâkıalar sahasına monopol koyduk- tan sonra filozofun edebiyattan başka sığınacak yeri çoktan kalmamıştı. Yine Valery: «Evet, diyor, an'anevi felsefenin bü- tün bu tecritleri bana iptidai «primitif» eserler gibi görünü- yor. Tabiri mazur görünüz, felsefenin bahsettiği bütün bu me- seleler ve bilgilerde bir safderunluk vardır .Meselâ râalit& ve causalit& mefhumları bana pek kaba görünüyorlar. Sarih ta- riflerini vermeden mücerret kelimeler kullanmak, tamamile şairane bir işle teknik lisana ait bir müesseseyi birbirine ka- rıştırmak değil midir.?» Şimdiye kadar felsefe düşüncesinin kendi kendini tenki- dine iştirak eden mütefekkir, lisana ait bir probleme girerek daha yüksek sesle konuşmaya hak kazanmış oluyor. Ona göre: «Bütün metafizik bir lisan aczidir.» Butun felsefenin ve meta- fiziğin dibinde kelimelerden baçka bir şey yoktur. «Zaman, mesafe, sonsuzluk hep elverişsiz kelimelerdir. Her sarahat kazanan bir kaziye bu kelimeleri terk eder.» «Her filozof fel- sefeye bir terminologie, tabir ve ıstılah sistemi ithal etmiştir. Fakat hiç bir vaziyet gösterilemez ki orada filozofun ithal etti- ği tabirler, formülünün kıymeti üstünde yapılan münakaşayı manası üstünde yapılan münakaşadan kurtaracak bir sarahat- le tarif edilmiş olsun.» Bir başka yerde de diyor ki: «Biz kolayca «hak» tan, «ırk» tan, «mülkiyet» ten bahsedi- yoruz. Fakat hak nedir, ırk nedir, mülkiyet nedir? Bunu hem biliyoruz, hem de bilmiyoruz. «Böylece bütün bu - ayni zamanda hayati ve mücerret mefhumlar - ,milletlerin ve devlet adamlarının kafalarında in- sanların mukadderlerini, saadetleri ve felâketlerini, hayatları ve ölümlerini idare eden fikirleri, projeleri, muhakemeleri, ka- rarları vücude getiren bütün bu tabirler, müphem ve teemmü- le gayri salih sembollerdir. Fakat yine de insanlar bu tarif ede- medikleri tabirleri kullanırken birbirile pek âlâ anlaşabiliyor- lar, Her biri ayrı ayrı tetkik edilince karanlık ve herkese göre fark eden bu tabirler, onlara net ve kifayetli görünüyor.»